چکیده:
هدف از تحقیق حاضر بررسی میزان برخورداری کتابهای تعلیمات اجتماعی دورهی ابتدایی از مؤلفههای دموکراسی بر اساس دیدگاههای دیویی، اسکو، شریعتمداری و بشیریه بود. بدین منظور ابتدا با مشخص ساختن ده مؤلفه برای دموکراسی، به تعریف واحدهای تحلیل (پاراگراف، تصاویر و پرسشها) پرداختیم. در ادامه با شمارش فراوانی واحدهای تحلیل مشمول و غیر مشمول دموکراسی با استفاده از روش ویلیام رمی، ضریب درگیری فراگیران با متون درسی با استناد به مؤلفههای دموکراسی، محاسبه شد. علاوه بر این از آزمون خی2 برای مقایسه فراوانیها و نسبتها، تفاوت بین ضرایب درگیری و نیز نحوهی توزیع مؤلفهها در محتوای کتب درسی تعلیمات اجتماعی پایههای سوم، چهارم و پنجم ابتدایی استفادهگردید. با توجه به مقایسه و تحلیل ضرایب درگیری (ISE) به دست آمده از محتوای کتابهای مورد بررسی، میتوان اظهار داشت که از لحاظ میزان برخورداری از مؤلفههای دموکراسی، کتاب تعلیمات اجتماعی در پایهی سوم، دارای عملکردی بسیار ضعیف (24/0=ISE)، کتاب پایهی چهارم، در حد مطلوب (16/1=ISE) و کتاب پنجم ابتدایی دارای وضعیتی بسیار مطلوب است (23/2=ISE). در بخش پرسشها، تحلیل ضرایب درگیری بدستآمده مبین توجه اندک هر سه کتاب به مؤلفههای دموکراسی است و در بخش تصاویر نیز صرفا کتاب تعلیمات اجتماعی پنجم از عملکردی نیمهفعال (91/0=ISE) در زمینهی جلب توجه دانشآموزان به مؤلفههای دموکراسی برخوردار میباشد. علاوه براین نتایج حاصل از آزمون خی2 نشان داد که درمجموع بین سه پایهی تحصیلی مورد بررسی، تفاوت معناداری در توزیع مؤلفههای دموکراسی وجود ندارد. اما میزان توزیع مؤلفهها در کل محتوا، به طور معناداری نامتوازن بود.
خلاصه ماشینی:
با توجه به اهداف مذکور، پژوهش حاضر به دنبال پاسخ دهی به ایـن سـؤال اسـت کـه : «متن ، پرسش ها و تصاویر کتاب های تعلیمـات اجتمـاعی پایـه هـای سـوم ، چهـارم و پـنجم دوره ی ابتدایی، به چه میزان دانش آموزان را با مؤلفه های دموکراسی درگیر میسازد؟» بررسی مبانی نظری دموکراسی یکی از مهم ترین جنبه های توسعه ی دولت ها و ملت های امروزی ارتباط آن ها بـا دموکراسـی اسـت .
اسدپور (١٣٨٧) بـا اسـتفاده از دیـدگاه اخوان کاظمی (١٣٨٢)، محتـوای کتـاب هـای تعلیمـات اجتمـاعی دوره ی راهنمـایی را بـر اسـاس مؤلفه های دموکراسی تحلیل نمـوده ، بـه ایـن نتیجـه رسـیده اسـت کـه در کتـاب هـای اول و دوم راهنمایی، توجه بسیار اندکی به مردم سالاری دینی شده و وضعیت کتاب تعلیمات اجتمـاعی سـوم در این زمینه بهتر است .
سؤال پژوهشی دوم ناظر بر این بود که «متن ، پرسش ها و تصاویر کتاب تعلیمات مدنی پایه ی چهارم دبستان ، به چه میزان دانش آموزان را با مؤلفه هـای دموکراسـی درگیـر مـیسـازد؟» تحلیـل محتوای درس های کتاب فوق نیز با محاسبه ی فراوانی مفاهیم و ضریب درگیـری دانـش آمـوزان بـا متن آن جام شد.
سؤال سوم این پژوهش در پی آن بود که «متن ، پرسش هـا و تصـاویر کتـاب تعلیمـات مـدنی پایه ی پنجم دبستان ، به چه میزان دانش آموزان را با مؤلفه های دموکراسی درگیر میسازد؟» تحلیل محتوای درس های این کتاب مذکور با محاسبه ی فراوانی مفاهیم و محاسـبه ی ضـریب درگیـری بـا متن ، پرسش ها و تصاویر آن جام شد.