چکیده:
حضور گسترده اسطوره و بازآفرینی آن در ادبیات معاصر جهان، از جمله ادبیات فارسی و عربی، سبب نوآوری و غنای ادبیات گردیده است. اسطوره یونانی «پرومته» یکی از این اسطوره هاست که شاعران ادب فارسی و عربی برای بیان مفاهیم سیاسی و اجتماعی، از آن به عنوان نماد سرکشی، اعتراض، مقاومت، رهایی و... بهره گرفته اند. پژوهش حاضر بر آن است تا این گونه ادبی را که از قلمروهـای شاخص ادبیـات تطبیقی بـه شمار می آید، در شعر برخی از شاعران برجسته ادب فارسی از جمله: «احمد شاملو»، «نادر نادرپور»، «سیاوش کسرایی» و برخی شاعران چیره دست ادب عربی از جمله «عبدالوهاب بیاتی»، «بدر شاکر السیاب»، «ابو القاسم شابی» و... بررسی نماید. به طور کلی، شاعران مذکور بنا بر انگیزه ها و اهداف سیاسی– اجتماعی خویش، اسطوره پرومته را در آثار خود به کار برده اند و از این اسطوره برای بیان احساسات خود، بـرانگیختن ملت، اعتراض نسبت به واقعه ای نامطلوب و... سود جسته اند. تحلیل علل کاربرد این اسطوره در شعر معاصر فارسی و عربی و بررسی چگونگی بازآفرینی آن و نیز بیان وجوه اشتراک و افتراق این بازآفرینی، از محور های بنیادین این جستار است.
خلاصه ماشینی:
مضمون الأسطورة فی الفکر العربی از «احمد خلیل» (1986) به بررسی نمادها و مضامین اسطورهای زاییدة افکار شاعران عرب اختصاص دارد و افزون بر آن، صفحاتی از کتابهای زیر به این موضوع اختصاص یافته است: استدعاء الشخصیات التراثیة از «علی عشری زاید» (1997)، اثری که مباحث کلی پیرامون بازآفرینی شخصیتهای اسطورهای را در خود جای داده و کتاب الشعر العربی المعاصر از «عز الدین اسماعیل» (1981) مباحث کلی پیرامون شعر معاصر عرب و کاربرد اساطیر در آن ذکر شده است؛ و الإتجاهات والحرکات فی الشعر العربی الحدیث از «سلمی خضراء الجیوسی» (2001) به تحلیل جهتگیریهای شاعران معاصر سوری در کاربرد اسطوره در آثارشان میپردازد و مقالاتی هم در این زمینه در کشور نوشته شده که عبارتند از: «بررسی تطبیقی اسطورة سندباد در شعر بدر شاکر السیاب و خلیل حاوی» از «علی سلیمی و پیمان صالحی» (1390) نامبردگان، کاربرد اسطورة سندباد را در شعر دو شاعر مذکور بررسی و وجوه افتراق و اشتراک را بیان نمودهاند.
(کامو، 1382: 15) نظر به ظرفیتهای خاصی که در شعر معاصر فارسی و عربی مورد توجه شعرا بوده، اسطورة پرومته یکی از اسطورههای مهم و پرکاربرد در شعر شاعرانی همچون «نادر نادرپور» و «احمد شاملو» در شعر معاصر فارسی و شاعران چیرهدستی از جمله «عبدالوهاب البیاتی»، «ابوالقاسم شابی»، «بدر شاکر السیاب» در شعر معاصر عربی است که هر کدام بنا به جهان دینی و بینش اجتماعی و شعری خود از آن بهره گرفتهاند.
کسرایی نیز همچون دیگر شاعران همدورة خود، در باب اسطوره و کاربرد آن در شعر تحت تأثیر ادبیات غرب بوده و این موضوع چندان شگفتانگیز نیست که بیشترین رجوع را به اسطورههای غربی و به ویژه اساطیر یونانی - رومی داشته باشد.