چکیده:
تشبیه اساسیترین رکن دستگاه بلاغی است که تصاویر دیگر مانند استعاره و تشخیص و کنایه از آن ناشی میشوند. در این تحقیق، انواع تشبیهات ویس و رامین و خسرو و شیرین، از وجوه مختلف ـ نظیر وجه شبه، ادات تشبیه، حسی و عقلی بودن، مفرد و مرکب بودن، ساختار ظاهری، بسامد بهکارگیری تشبیه، تصاویر مشترک در هر دو اثر ـ بررسی و دستهبندی و مقایسه شده و پس از تطبیق انواع تشبیهات، تحلیلی علمی و آماری از آن ارائه شده است. مسئلة اصلی پژوهش، مقایسة انواع تشبیهات این دو اثر از لحاظ وجوه مذکور برای مشخص کردن میزان ابتکار و تقلید نظامی از فخرالدین اسعد گرگانی است. داستان خسرو و شیرین، 5300 بیت است که در 1005 بیت (19 درصد) تشبیه دیده میشود و ویس و رامین با 8300 بیت، 1260 تشبیه (5/15 درصد) دارد. از نکات مهم این تحقیق، وجه شبههای نو و ابداعی در بیشتر تشبیهات نظامی است که بیانگر ابتکار و خلاقیت وی در آوردن معانی و مضامین تازه است. همچنین تصاویر و تشبیهات مشترکی بین هر دو اثر وجود دارد که نشاندهندة بهرهگیری نظامی از مضامین ویس و رامین است.
خلاصه ماشینی:
در این تحقیق ، انواع تشبیهات ویس و رامین و خسرو و شیرین ، از وجوه مختلف ـ نظیـر وجه شبه ، ادات تشبیه ، حسی و عقلی بودن ، مفرد و مرکب بودن ، ساختار ظـاهری، بسـامد بـه کـارگیری تشبیه ، تصاویر مشترک در هر دو اثر ـ بررسـی و دسـته بنـدی و مقایسـه شـده و پـس از تطبیـق انـواع تشبیهات ، تحلیلی علمی و آماری از آن ارائه شده است .
در این بحث ، به تحلیل و مقایسۀ تشبیهات هر دو اثر ـ از لحاظ ساختار تشـبیه ، جایگـاه وجه شبه و ادات تشبیه ، حسی و عقلی و مجرد بودن تشـبیه ، مفـرد و مرکـب بـودن دو طرف تشبیه ، خیالی و وهمی بودن تشبیه ، شکل ظاهری و بسامد بـه کـارگیری تشـبیه ـ پرداخته ایم و در بخشی جداگانه ، مضامین و ترکیبات مشترکی که در هـر دو اثـر وجـود دارد، آورده و سرانجام با رسم جدول ، یافته های پژوهش را به شکل آماری و دقیـق ثبـت / کرده ایم تا مخاطب در یک نگاه اجمالی بتواند به نتیجۀ این تطبیق دست یابد.
اما بسامد زیاد تشبیهات حسی بـه عقلـی در خسـرو و شـیرین (٩ درصـد) نسبت به ویس و رامین (٥ درصد) و نیز درصد زیاد تشبیهات عقلی به حسی در ویـس و رامین (١٦ درصد) نسبت به خسرو و شیرین (١١ درصد) حاکی از آن اسـت کـه نظـامی بیشتر سعی در پیچیده کردن مفـاهیم سـاده دارد و امـور مـادی را بـه صـورت مفـاهیم انتزاعی و پیچیده عرضه میدارد و برعکس فخرالدین میکوشد پیچیده ترین حالـت هـا و معانی را ملموس و مادی کند و چون معانی مجرد برای او قابل توضیح دقیق نیست ، آنها را با اشیای مادی و امور حسی پیوند میدهد.