بررسی چند شگرد صرفی ادبی ساز زبان در سروده های بیدل دهلوی (وابسته های عددی، ترکیبات و اشتقاقات بیدلی) مقاله

از آنجایی که شعر نتیجة درهم شکستن نظام و اصول حاکم بـر زبـان معیـار (خودکار) است ، شاعر برای خلق یک اثر هنری ناگزیر است از این هنجارهـا عدول کند و برای ظهور این دگرگونی از ابزارها و شگردهای گوناگونی بهـره می برد که سبب نزدیکشدن محور زبان به نقش ادبی آن می گردد. در ایـن میان، بیدل دهلوی به عنوان برجسته ترین شاعر سبک هندی در بـه نمـایش درآوردن ویژگی های فرمی و محتـوایی ایـن دوره، بـه خلـق و بـه کـارگیری شگردهایی زبانی پرداخته است که یا آنها را تنها در زبان بیـدل مـی تـوان یافت یا سرودههای وی تبلور کامل و زیباتری از آنها را دربردارد. از این رو، در پژوهش حاضر سعی شده است برخی از این شگردهای ابهامانگیز زبانی و ساختارهای سازنده و معانی قابل دریافت از آنها، براساس فراینـدهایی کـه در ژرفساخت این عبارات و ترکیبات بر روی محورهای فرضی جانـشینی و هم نشینی زبان صورت می گیرد و عامل پیوند آنها به روسـاخت مـی گـردد، تحلیل و ارائه گردد.

بررسی چند شگرد صرفی ادبی ساز زبان در سرودههای بیدل دهلوی (وابسته های عددی، ترکیبات و اشتقاقات بیدلی ) 1 عباسعلی وفایی دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی ، تهران سیده کوثر رهبان** کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی ، تهران (تاریخ دریافت : ١٣٨٨/١١/٢٨، تاریخ تصویب : ١٣٨٩/٠٢/٠١) چکیده از آنجایی که شعر نتیجة درهم شکستن نظام و اصول حاکم بـر زبـان معیـار (خودکار) است ، شاعر برای خلق یک اثر هنری ناگزیر است از این هنجارهـا عدول کند و برای ظهور این دگرگونی از ابزارها و شگردهای گوناگونی بهـره می برد که سبب نزدیکشدن محور زبان به نقش ادبی آن می گردد. بررسی های انجامشده بر روی وابسته های عددی، براساس الگوهای زبانی ای می باشد که شـفیعی در کتاب شاعر آیینه ها ارائه داده است و در فصل پیشینه به آن اشاره شد اما علاوه بـر اظهـارات شفیعی که معتقد است بین برخی از این ترکیب های عددی رابطة تشبیهی وجـود دارد، در ایـن پژوهش اثبات خواهد شد که در اکثر موارد هرچند در ظاهر، ترکیب تشبیهی مشاهده نمی شـود ولی با توجه به ارتباط دیگر اجزای جمله بر روی زنجیرة زبـان ایـن رابطـه کـشف خواهـد شـد، به گونه ای که مشاهده خواهیم کرد عناصر کلام در محور هم نـشینی زبـان یـک رابطـة تـشبیهی برقرار کردهاند.