پسماندرنیسم در رمان «تاریخ سری بهادران فرس قدیم» از دکتر شمیسا مقاله

در این مقاله حضور برخی از مهم تـرین مولفـه هـای پسامدرنیـستی ، چـون محتـوای وجودشناسانه ، عدم انسجام، آمیختن انواع ادبی (ژانرها)، اتصال کوتاه، عـدم قطعیـت ، ابهام، آشفتگی زمان و مکان، بینامتنیت ، شیفته گـونگی شخـصیت ، تغییـرات راوی و زاویة دید و... در یک رمان از دکتر سیروس شمیـسا، بـا نـام «تـاریخ سـری بهـادران فرس قدیم » با ذکر مستنداتی از متن ، اثبات شده است و بـا توجـه بـه عنـصر غالـب پسامدرنیسم در این متن ، یعنی برجسته شدن محتوای وجودشناسانه بـا اسـتفاده از مباحث عرفانی به شکلی تازه و کارکردی (functional)، می توان گفت این داسـتان بـه شیوهای نو و بومی شده و غیرتقلیدی وارد حیطة پسامدرنیسم شـده اسـت ، در عـین حال که عناصری از مدرنیسم را نیز در خود دارد؛ از جمله آن چنان که لازمة عرفـان است ، مباحث معرفت شناسانه نیز به نحوی تنگاتنگ و غیر قابـل تفکیـک از مباحـث وجودشناسانه در این متن مورد توجه قرار گرفته اند.

پسامدرنیسم نیز در امتداد این جریان و پیوسته با آن، بـه تـدریج در آثـار نویـسندگان ایرانـی پدیدار شده است و تفکیک آن از مدرنیسم دشوار و شاید غیرممکن باشد، بـه نحـوی کـه دکتـر علی تسلیمی در کتاب گزارههایی در ادبیات معاصر ایران: داستان، اسامی برخـی از نویـسندگان را هم در بخش نویسندگان مدرنیست و هم در بخش نویسندگان پسامدرنیست ذکر می کنـد، از جملــه منیــرو روانــی پــور و ابــوتراب خــسروی را (تــسلیمی ، ١٣٨٣: ٣٠٥-٢١٨) و ایــن امــر اجتنابناپذیر بوده است ؛ زیرا به عنوان مثال، روانی پور به خاطر نگارش داستانهایی مثل داسـتان کوتاه آبی ها، در فهرست نویسندگان مدرنیست و به خاطر نگارش داستانی چون کولی کنار آتـش در فهرست پسامدرنیست ها قرار می گیـرد و یـا ابـوتراب خـسروی را مـی تـوان بـه خـاطر اغلـب داستانهای کوتاهش پسامدرن و به خاطر رمانهایی چون اسـفار کاتبـان مـدرن دانـست . درعین حال خواننده قرائنـی در طـول مـتن بـه دسـت مـی آورد کـه بـا آمیزهای از خیال و واقعیت روبه رو است ، بدون آنکه بداند مـرز ایـن دو جهـان در کجـا اسـت ؟ راوی درون داستان که حتی تاریخ تولد خود را دقیقا مطابق با تاریخ تولد نویسنده ذکر می کنـد و تاریخ و مدت و مقصد سفر او با واقعیـاتی در مـورد نویـسندة داسـتان یعنـی دکتـر سـیروس شمیسا تطبیق می کند؛ ادعا می کند که خود او نیز برای ملاقات با عزیزی (یکی از اولیاء) به این سفر رفته و در هنگام خواندن این نسخة خطی ، دچـار حـالات روحـی مـشابهی بـا بهـادر درون داستان شده است .