چکیده:
دوره قاجار به واسطة حوادث مهم بین المللی و روابط تازه ایران با سایرکشورها، سفیران و سیاحان زیادی به این کشور وارد شدند و مشاهدات خود را به صورت سفرنامه باقی گذاشتهاند. مد واژهای امروزی نیست و همیشه قابل رویت بوده است. با توجه به اینکه اوضاع اجتماعی و فرهنگ ایران در این سفرنامهها قابل بررسی است، لباس یکی از جنبههای فرهنگی هر ملتی است که همیشه مورد توجه سیاحان بوده است.این مقاله بر آنست که ضمن پاسخ گویی به سوالات پایین دیدگاه این بیست و پنج سیاح را در مورد پوشش و لباس اندرونی زنان ایرانی دوره قاجار مورد ارزیابی قرار دهد و این مسئله را بررسی کند که لباس زنان قاجار از فرهنگ ناب ایرانی نشات گرفته است. این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سوالات است:1. چه نکتهای در طرز پوشش اندرونی زنان قاجاری توجه سیاحان را به خود جلب کرده است؟2. سیاحان چه تصویری از فرم و شکل لباس اندرونی زنان ایرانی در سفرنامهها ارائه دادهاند؟3. در طول دوره قاجار لباس اندرونی زنان چه تغییری کرده است ؟
خلاصه ماشینی:
"(دیولافوا، 1371: 192) لیدی شیل، همسر وزیر مختار انگلیس نیز در تفسیر لباس اندرونی بانوان ایرانی از شلیته سخن میگوید که بسیار گشاد است و هر لنگه آن از دامنهای زنان اروپایی بزرگتر بود و چون دامن فنر دار در ایران جا نیافتاده است زنان شیک پوش ، 10 الی 11 شلیته میپوشند که با بندی قیطانی در بالای کمر بسته میشود و پیراهن زنان را یک زیر پوش دانسته است که بدن زن را خیلی بیشتر از زنان اروپایی به نمایش میگذارد که رویش جلیقهای که تا کمر میرسد و از مخمل است میپوشند و روسری که با سنجاق به هم وصل میشود بر سر دارند.
شکی نیست که زنهای متشخصة ایران لباس رقاصان زنانه فرنگستان را میپوشند» (موزر، 2536: 268) کنت دوروششوار هم در این باره مینویسد: «زنها در خانه یک پیراهن به تن میکنند و یک شلیته مانند زنهای هندی» (دوروششوار، 1378: 173) فرد بعدی جرج کرزن است که در این باره با گفتن اینکه آنچه مینویسد تکرار آنچه شایع است، میگوید قسمت فوقانی لباس زنان یک کت کوتاه است که زیر آن پیراهنی پوشیده و دامنهای کوتاه و جادار میپوشند.
دوره مظفرالدین شاه قاجار در سیاحان مربوط به این دوره کلودانه در سفرنامهاش به جای شرح چگونگی لباس زنان به طرح و نقش و جنس توجه نشان داده است و مینویسد: «یکی از نقشهای محبوبی که روی اکثر پارچه لطیف ابریشمی دیده میشد طوطی بزرگی با رنگهای گوناگون و چشم نواز بود...."