هنر و زیبایی - مجله کتاب ماه هنر مقاله

"به این ترتیب هرکس با هنر و ادبیات‌ پربار و غنی ایران،عمیقا و به طور گسترده آشنایی‌ داشته باشد،درمی‌یابد که اصول قضایا در این فرهنگ، با چه عمق و وسعتی بیان شده است،گویی این‌ سرزمین،در قلمرو علوم انسانی،بر قرون و اعصار مشرف بوده است!(البته بحث ما دربارهء علوم انسانی‌ است و به تکنولوژی بسیار پیچیده و پیشرفتهء جهان‌ امروز کاری نداریم؛گرچه در این زمینه هم-اگر به‌ ریشه‌های آغازین بازگردیم-ایرانیها سهم و نقش‌ عمده‌ای دارند و طرح این مسأله در گستره سرزمینهای‌ اسلامی ثابت می‌کند که با همت بزرگانی چون‌ حسن بن میثم بصری،محمد جابر سنان بتانی، ابو الوفای بزجانی،ابو ریحان بیرونی و... البته ممکن است عده‌ای این تعریف را به لحاظ جنبه‌های ارزشی آن نپذیرند؛زیرا همهء دائرة المعارفها و فرهنگها در این مورد که فرهنگ باید حتما جنبهء ارزشی‌ داشته باشد،اتفاق نظر ندارند؛اما در همهء تعریفهایی که‌ تاکنون دربارهء فرهنگ عنوان شده،کم‌وبیش،یک رگهء مشخص وجود دارد و آن همانا گرایش به سوی بالا و یا به تعبیری حقیقت فرهنگ است،به این معنا که یک‌ انسان فرهیخته،انسانی است که به طبیعت رها نشده و از درون خود گرایشی به سوی بالا دارد. چرا در آنجا اگر عمق قضایا باعث شد که‌ قانون علیت در من،معنای ظریفتر پیدا کند،در قلمرو زیبایی چنین نشود؟چرا در فهم زیباییها این‌قدر ناتوانیم؟آیا روزنه‌ای به سوی نور وجود دارد که به تعبیر مولانا،ما از آن گریزانیم؟!آری: هم در این سوراخ دانایی گرفت‌ هم از این سوراخ بنایی گرفت (از این محدودهء دنیا به دانشی محدود دست یافته و سپس بر اساس آن دانش محدود،ساختمان محدودی‌ برای خود بنا کرده است."