خلاصه ماشینی:
حمام در شهرهای ایرانی-اسلامی فیروز مهجور عضو هیات علمی دانشگاه تهران،گروه باستانشناسی (به تصویر صفحه مراجعه شود) مقدمه: با توجه به اهمیت نظافت و طهارت در فرهنگ اسلامی،حمام یکی از فضاهای مهم در شهرهای اسلامی به شمار میرفته است.
برخی بناهای مهم مانند مدارس نیز دارای حمام اختصاصی بودند،جالب این است که برای دانشجویان و طلاب برخی از مدارس و مؤسسات دینی که فاقد حمام اختصاصی بودند،یک مقرری ماهیانه به عنوان«پول حمام»در نظر میگرفتند تا طلاب و دانشجویان مزبور بتوانند از حمامهای عمومی استفاده نمایند.
در مورد نظافت و پاکیزگی حمامهای عمومی و لوازم و وسایل مرتبط با آن در ایران در منابع آمده است:«هنگامی که شیخ ابو سعید ابو الخیر در نیشابور به حمام رفت،حمامی،لنگ پاکیزهای برای بستن به وی داد»(فخار تهرانی، 168).
در حفظ محیط زیست و عدم آلودگی آن از طریق فاضلابهای حمامها نیز آمده:«در وقفنامهء ربع رشیدی تأکید شده است که چرکاب حمامات ربع رشیدی در نهر آب پاک وارد نشود»(فخار تهرانی،170-171 به نقل از رشید الدین فضل ا...
نمونههای دیگری از حمامهای عمومی ایران در سدههای نخستین اسلامی در کاوشهای جرجان،سیراف و نیشابور نیز شناخته شده است.
گرمخانه شامل خزینه آب گرم و فضای شستشو است و در جنب خزینه،مخزن آب سرد وجود داشت که علاوه بر تأمین آب خزینه در بعضی از حمامها از آن برای آببازی نیز استفاده میکردند.
این صفحه را علاوه بر جنبهی تزیین، احتمالا جهت خروج آب در زمین کار گذاشته بودند (Wilkinson,270) نتیجه اهمیت نظافت و طهارت در فرهنگ ایران باستان و نیز در آیین مقدس اسلام که ایرانیان به آن گرویدند،موجب شد که حمام از جایگاه ویژهای در معماری و شهرسازی ایران برخوردار گردد.