چکیده:
قتل عمر، امام علی (ع ) و عثمان پیامدهای مختلفی برای جامعه ی اسلامی به همراه داشت ؛ خصوصا خلیفه ی سوم که حکومت اسلامی پس از کشته شدنش ، در همان آغازین دهه های کار خود، با دسته بندیها و درگیریهای داخلی روبرو شد. قتل عثمان ، خلیفه ای که گمان میرفت با کشته شدنش اتفاقات کمی به بهانه ی خونخواهی وی بیفتد، با دسیسه گریهای خاندان اموی فتنه ای برپا کرد و بهانه ای شد برای مقابله با حکومت امام علی (ع ) که بدنبال بازگشت به سیره ی پیامبر(ص ) بود. از آن سو پس از قتل امام علی (ع ) نیز، اوضاع جهان اسلام مجددا با دسیسه گریهای حزب اموی به رهبری معاویه بن ابوسفیان دستخوش دگرگونیهای متفاوتی شد. اما امویان قبل از این و در فعل و انفعالات پس از قتل عمر چهره ی دیگری داشتند. عثمان که قبل از رسیدن به خلافت ، از ملامت گران عبیدالله بن عمر بواسطه ی کشتن سه نفر از موالی مظنون به شرکت در قتل خلیفه بود، هنگامی که به قدرت رسید با تساهل از کنار این مسئله عبور کرد. در این نوشتار برآنیم ؛ با تکیه بر منابع دست اول این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم ؛ نحوه ی برخورد امویان با موضوع قتل خلفای راشدین و ١. کارشناسی ارشد تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی Hasankhaniabas@yahoo.com تاریخ دریافت : ١٣٩٣/٠١/١٨ تاریخ پذیرش : ١٣٩٣/٠٦/٠١ چرایی موضعگیریهای متفاوت آنها در قبال این قتل ها چه بود؟ میتوان گفت امویان در قبال این قتل ها، با توجه به سود و زیان سیاسی خود تصمیم گیری کرده و تلاش کردند از ماجراهای پس از قتل خلفا برای قدرت گیری خاندان خود استفاده نمایند.
خلاصه ماشینی:
"در ادامه ی این نوشتار ضمن مروری به پیشینه ی خاندان اموی، به بررسی نحوه و عوامل قتل خلفای راشدین ، چگونگی نفوذ امویان در مناسبات اسلامی و بهره برداری سیاسی آنان از این قتل ها میپردازیم و پیامدها و فتنه های پس از قتل عثمان را که برای جهان اسلام بسیار سنگین بود توضیح داده و خواهیم گفت چرا عثمان با اینکه پایگاهی بسیار ضعیف در میان مردم داشت ، پس از قتلش عواقبی به بارآمد که قتل عمر خلیفه ی پیش از او نداشت .
اما درباره قتل خلیفه ی سوم و چگونگی و چرایی آن در منابع تاریخی و حدیثی، متفاوت سخن گفته اند؛ حتی برخی نویسندگان به جهات سیاسی یا عقیدتی به همه ی مطالب این بحث نپرداخته اند (طبری، ١٣٧٥، ٢٢٤٨/٦)؛ چنانکه طبری در آغاز بابی با عنوان «سخن از کشته شدن عثمان و اینکه چگونه بود»، آورده است : «بسیاری موجبات را که قاتلان وی دستاویز کشتنش کردند یاد کردیم و بسیاری را نگفتیم ، به جهاتی که چشم پوشیدن از آن لازم مینمود».
اما آنچه در منابع آمده حاکی از آن است که اشرافیگری عثمان ، دوری او از سیره ی پیامبر(ص ) که طلحه نیز آن را به وی گوشزد کرد (ابن قتیبه ، ١٣٨٠، ٦٢) و توجه بیش از حد او به بنی امیه که خلیفه ی دوم نیز پیش از مرگ ، او را از این کار برحذر داشته بود (ابن قتیبه ، ١٣٨٠، ٤٥، ابن سعد، ١٣٧٤، ٢٩٥/٣) و واگذاری مناصب مهم حکومتی به اقوام خود در کنار طرد و کنار زدن سایرین مانند برکنار کردن عمرو بن عاص از حکومت مصر (ابن خلدون ، ١٣٦٣، ٥٥٩/١)، عوامل اصلی شورش مردم علیه او و در نهایت کشته شدنش به دست انقلابیون بود."