چکیده:
در مقاله حاضر ارزشهای مذهبی به دو سنخ «مناسکگرایی مذهبی» و «معناگرایی مذهبی» تفکیک و تاثیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانوادههای ایرانی بر آنها بررسی شده است. به لحاظ مفهومشناسانه، تعریف اساسی دورکیم مبنا قرار گرفته و به لحاظ نظری نیز مباحث وبر در شیوههای تاثیرگذاری و تاثیرپذیری ارزشهای ذهنی بر منزلت عینی کنشگران مذهبی و همچنین شیوههای اثرگذاری اخلاق اقتصادی ناشی از آن بر ارزشهای مذهبی مورد توجه بوده است. بر این اساس دو فرضیه به دست آمده و در نهایت با توجه به دادههای پیمایش ملّی «بررسی ارزشهای ذهنی ایرانیان» مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفته است. این پیمایش در سطح 27 استان و با تعداد 2275 نمونه در سطحی ملّی توسط موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی انجام شده است. رابطه میان دو متغیر در فرضیه نخست (پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانوادههای ایرانی و مناسکگرایی مذهبی) معنادار و مثبت میباشد. رابطه میان دو متغیر در فرضیه دوم (پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانوادههای ایرانی و معناگرایی مذهبی) نیز معنادار و مثبت است. از این رو، پایگاه اقتصادی- اجتماعی تاثیر مستقیم و معناداری بر سنخهای دینداری ایرانیان دارد.
خلاصه ماشینی:
به لحاظ مفهومشناسانه، تعریف اساسی دورکیم مبنا قرار گرفته و به لحاظ نظری نیز مباحث وبر در شیوههای تأثیرگذاری و تأثیرپذیری ارزشهای ذهنی بر منزلت عینی کنشگران مذهبی و همچنین شیوههای اثرگذاری اخلاق اقتصادی ناشی از آن بر ارزشهای مذهبی مورد توجه بوده است.
اگرچه نمیتوان در اصل چنین تأثیری تردید کرد، اما آنچه در مقالة حاضر بررسی خواهد شد، ارتباطی است که میان پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانوادههای ایرانی و کیفیت ارزشهای مذهبی وجود دارد.
دو وجه اساسی که مد نظر قرار خواهد گرفت، معطوف به کمیت و کیفیت ارتباط میان پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده و ارزشهای مقبول مذهبی است که به صورت هنجارهای ذهنی مسلط نزد ایرانیان در آمده است.
در این مقاله به منظور پاسخگویی به پرسشهای تحقیق، دادههای مراد از برآورد نسبی، دستیابی به چگونگی ارتباط دو متغیر «پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانوادههای ایرانی» و «ذهنیت مذهبی» آنهاست که بر اساس آن بتوان ما به ازاء کمی برای نحوه ارتباط آن دو فرض کرد و با اطمینان نسبی معینی، آن را به سایر خانوادههایی که نمونه پیمایش ملی نبودهاند نیز تعمیم و تسری بخشید.
به نظر میرسد، اگرچه شیوههای مواجهه با امر مقدس در ارتباط تعیینکنندهای با حالات روانی و روابط برآمده از آن است، اما روشهای عقلانیشدة انسانها در زندگی روزمره نیز پس از تعین اجتماعی این شیوههای مواجهه، Situation Interest مجددا آنها را تحت تأثیر قرار میدهند.