چکیده:
در این مقاله تلاش شده است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، ابتدا مجموعه ای از اصول و روش های آموزش معاد از احادیث اهل بیت (ع) استخراج شده، سپس با بهره گیری از یافته های دانش تعلیم و تربیت، تفسیر و تحلیل گردند. اصول «مخاطب شناسی»، «انگیزش مخاطب»، «نهادینه ساختن آموزه ها در ذهن مخاطب»، «عینیت بخشی»، «استفاده از فرصت ها» و «جاری ساختن یاد معاد و قیامت در زندگی» از جمله مهمترین این اصولند. این اصول در این روش ها به کار گرفته شده اند: «نیاز سنجی و شناخت حساسیت ها»، «توجه به عوامل غیرمعرفتی»، «سوالی»، «کرامت بخشی»، «تنظیم و دسته بندی مطالب»، «قرینه گویی»، «تذکر»، «موعظه» و «محاسبه نفس».
This paper is an attempt، through descriptive−analytic method، to extract a set of principles and methods of teaching resurrection from the narrations of infallibles and، then، analyzed and interpreted using the findings in education. The principles of recognizing addressee، motivation of the addressee، institutionalization of teachings in the minds of addressee، objectification، utilizing opportunities، implementation of the remembrance of resurrection and judgment day in the life are among the most important principles. The following principles are applied in the following methods: needs analysis and recognition of sensitivities، paying attention to non−knowledge factors، questioning، giving dignity، categorization of the materials، symmetry، notification، preachment، and self−calculation.
خلاصه ماشینی:
برای نمونه، در روایتی رسول خدا(ص) با توجه به سطح فهم مخاطبان خود، نعمت خوراک و آب را مصداق «نعیم» در آیه «ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ یوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیم» (تکاثر، 8) معرفی فرمود (مجلسی، 1404ق، ج7، ص258)؛ این در حالی است که در تبلیغ هادی، همه محرکها و عوامل تربیتی تابعی از قابلیتهای درونی، نیازهای اصیل و کنشهای طبیعی آدمی است.
بر این اساس، میتوان گفت شناخت آدمی از روز قیامت و به دنبال آن، باور و ایمان نسبت به آن و مهیا ساختن خود برای مواجهه آن روز، تنها متأثر از عوامل معرفتی یعنی فراگیری مباحث نظری مربوط به این روز نیست و عوامل غیرمعرفتی که به طور مستقیم با جریان آموزش مرتبط نیستند، همچون تربیت، تزکیه، ویژگیهای شخصیتی، رعایت مسائل اخلاقی، آرزوها و خواستهها و...
در آموزههای معصومان(ع) درباره معاد، به وضوح مشاهده میشود که به این روش توجه شده و اهلبیت(ع) در فرایند کسب معرفت از سوی متربیان، عوامل غیرنظری و غیرمعرفتی را نیز دخیل دانستهاند.
برای نمونه، در روایتی از امام سجاد(ع)، ایشان با طرح این پرسش که آیا مخاطبان از سخن اشقیاء با اطرافیان خود پس از مرگ آگاهی دارند، توجه ایشان را جلب کردند و آنان را از اینکه روزی در آن مقام قرار گیرند، بر حذر میدارد: «آیا میدانید دشمن خداوند هنگامی که بر تابوت قرار دارد، چه میگوید؟ گفتند: خیر.
نتیجهگیری اهلبیت(ع) بر اساس شناخت کاملی که از انسان و نیازهای فطری وی داشتند، تلاش وافری برای تبیین و انتقال آموزههای مربوط به معاد و جهان پس از مرگ داشتند و در این راستا از اصول و روشهایی بهره گرفتند.