چکیده:
روحالامین شهرستانی اصفهانی مشهور به میرجمله درسال ۹۸۱هجری در«شهرستان)» از
توابع اصفهان به دنیا آمد و در سال ۱۰۴۷هجری در اثر بیماری لقوه و فالج در دهلی چشم
از جهان فروبست. وی با وجود شغل وزارت یکی از شاعران پرکار زمان خویش است. وی
به تقلید از نظامیء خمسهای سروده است. شعرهای او قریب به سی هزار بیت است. شیوة
او در شاعری همان است که کلیم در مدحش گفته: «خلعت الفاظ بر قد معانی دوخته».
مقایسة نظیرهها با اصل اثر میتواند در شناخت اثر آدبی و دلایل ماندگاری و موفقیت آن
راهگشا باشد. در این مقاله. با مقایسة محتوایی و ساختاری- زبانی منظومة شیرین و خسرو
روحالامین با خسرو و شیرین نظامیء تفاوتها و شباهتهای دو منظومه بررسی شده است.
در بخشهایی از داستان که به تقلید از نظامی سروده شدهء در شیوة بیان متفاوت است.
بسیاری از الفاظ و ترکیبات و تعبیرات نظامی در شعر او با قالب تازه ارائه شدهاند که
نسبت به اصل خود در جایگاه نازلتری قرار میگیرند. این تغییر و تفاوت اغلب در محور
جانشینی و همنشینی رخ میدهد. روحآلامین کمتر به نوجویی در ترکیبات و تعبیرات و
الفاظ گرایش دارد و همت خود را بیشتر صرف تغییر روایت و حوادث داستان میکند.
Rouh-al-Amin Shahrestani-e Isfahani named Mir Jomle was born in 981
(L. Hegira) in “Shahrestan environs of Isfahan and died in 1047 Hegira due
to jerk and knock kneed maladies in New Delhi. In spite the fact that he was a
minister and one of the overwrought and hardworking poets of his time.
Imitating Nezami Ganjavi, he has composed a Xamse. He has nearly thirty
thousand couplets. His method in poetry is one that Kalim, glorifying him,
has said: “he sewed the clothes of words into the meanings”. The comparison
of comparables with the original work can help us identify the literary work,
and the reasons of its survival and success. Comparing the content, structures
and language of Shirin and Xosru” by Rouh-al-Amin Shahrestani-e Isfahani
poem With “Xosru and Shirin” By Nezami Ganjavi’s peom, this article
attempts to review the differences and similarities between these two poems.
Some parts of Rouh-al-Amin’s work which is imitated from Nezami Ganjavi
has a different expression method. Many of words, phrases and expressions
used by Nezami have gotten new frames in his poetry, which are cheaper
than the original work by Nezami Ganjavi. Rouh-al-Amin did not tend a lot
to newness in phrases and expression and words and mostly attempts to
change narrations and events of stories
خلاصه ماشینی:
اولین فرق عمدة بین روحالامین و نظامی در مسئله ولایت و امامت آشکار می شود که روحالامین در عنوانی جداگانه به مدح و منقبت امام اول شیعیان پرداخته و اعتقاد به ولایت آن حضرت را به نظم کشیده است : ولایــت خــود شــهادتگــوی شــاه اســت به هرجـا هسـت رویـش سـوی شـاه اسـت (همان: ٥٨) تفاوت دیگر در صفات الهی است که روحالامین ضـمن اشـاره بـه بعضـی از صـفات ثبوتیـه و سلبیة باری تعالی و توصیف خداوند متعال با اوصاف کمالیه ، هرگونه صفت مقارن (محدود) و زائد بر ذات الهی را نفی می کند: خداونــدی کــه چــون بــر شــب ســیاهی صـــــفاتش داده ذاتـــــش را گـــــواهی (همان: ٥٢) در حالی که اشاعره طرفدار صفات زائد بر ذات اند.
جدول ١: تفاوتهای دو منظومه در آغاز داستان نظامی روحالامین خسرو در پی تأدیب توسط هرمز، انوشیروان را در خواب می بیند و به او وعدة چهار چیـز با ارزش می دهد کـه از جملـة آنهـا شـیرین است .
در روایت نظامی ، شاپور تصویر خسـرو را بـه شیرین نشان می دهد و شـیرین بـا دیـدن و شنیدن توصیف خسرو شیفتة او می شود.
نکتة برجسته در اینجا نحوة آشنایی خسرو با شیرین است که می بینیم در هر دو منظومـه بـا خواب آغاز می شود، در داستان نظامی ، خسرو در خواب وعدة رسیدن به شـیرین را از انوشـیروان می شنود، ولی در منظومة روحالامین این شیرین است که مثال خود را به شکل غزالی بـه خـواب خسرو می فرستد و او را شیفتة خود می کند و وعدة آمدن شاپور یاریگر را به خسرو می دهد.
در روایت نظامی ، خسرو با این که شیفتة شـیرین اسـت ، بـر تـاج و تخـت می نشیند و به یاد شیرین نمی افتد و شورش بهرام و فرار از آسـیب بهـرام، او را بـه سـمت ارمـن راهی می کند.