چکیده:
فروپاشی شوروی و شکل گیری جمهوری های جدید، ارزش و اهمیت جایگاه سرزمینی ایران را در منطقه و جهان، بیش از پیش ارتقا بخشیده است. جمهوری قزاقستان محصور در خشکی است و برای تامین تقاضاهای متنوع و نیز عرضه نفت و گاز خود به بازارهای جهانی، به مسیرهای ارتباطی کوتاه و مطمئن منتهی به آبهای آزاد نیازمند است. موقعیت سرزمینی ایران در قلب منطقه خاورمیانه، واقعیت ارزشمند اما بالقوه ای است که می تواند ظرفیت های متنوع و گسترده جدیدی برای تجارت، صنعت، خدمات، افزایش درآمد ملی و در نتیجه انباشت سرمایه ها و توسعه و حتی امنیت برای کشور ایجاد کند. اما زمینه ها و عواملی چون خلاء قدرت ایجاد شده پس از فروپاشی شوروی، موقعیت ژئوپلیتیکی منطقه، استقرار در نزدیکی تقاطع آسیا و اروپا، دارا بودن دومین منابع بزرگ انرژی دنیا، بازار مصرف انبوه و رو به رشد و تمایل کشورهای آسیای مرکزی برای حضور قدرت های فرامنطقه ای با هدف کاهش وابستگی به روسیه و جذب سرمایه گذاری خارجی و توسعه اقتصادی، باعث حضور قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای در آسیای مرکزی گردیده و موانعی جدی برای حضور موثرتر ایران به وجود آورده است. سوال اصلی مقاله این است که ایران با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی خود، چگونه از این فرصت در جهت توسعه روابط با جمهوری قزاقستان بهره برده است؟ در این مقاله سعی شده است با توجه به واقعیت های ژئوپلیتیکی منطقه، در واقع مهمترین عوامل تاثیرگذار در موقعیت و منزلت ژئوپلیتیکی ایران در جهت گسترش روابط با جمهوری قزاقستان مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.
Introduction
Republic of Kazakhstan with continental location and lack of accessibility to the open seas، unique capability of the Islamic Republic of Iran to control energy production regions، energy transmission lines and energy consumption markets provide new opportunities to foreign investment in Iran. Iran by placing in the geographical center of region should be considered as an international center for investment، transfer of goods and in particular energy، but over the years after the collapse of Soviet Union، Central Asia has been the bed to regional competitions and political and economic presence of trans-regional powers and their influence in these republics. Therefore، one of the most important factors limiting the mobility space for comprehensive development of relation with Iran is the presence of these countries. In addition، there are some internal problems and obstacles in these countries and the Islamic Republic of Iran in the gap between initial expectations and they have an important role in the status quo. In this paper the role of two the countries، the United States and Russia is studied as factors affecting the development of Iran’s relations with the Republic of Kazakhstan as an independent variable in order to study and analyze the relations between Iran and Kazakhstan as the dependent variable.
Methodology
This paper tries to evaluate the hypothesis through descriptive approach and is mostly based on analysis. Data gathering procedure is based on various methods like library method. Internet، books and experts papers of Central Eurasia library (University of Tehran) were used in the data-gathering step. After data classifying by means of descriptive-analytical approach data were analyzed.
Results and discussion
Iran for the landlocked Central Asia is a good transportation route، which can bring Kazakhstan’s oil and gas production in the best shape to open seas. Despite the efforts of the US government to ignore this trait and the politics of oil and gas transmission، Iran is considered as the safest، the most economic and short path for energy supplies transferring to the open seas. American foreign policy toward the Caspian region will ignore the important increasing interdependencies between Iran and its northern neighbors. Therefore، one of the most important factors limiting maneuvering space for the Islamic Republic of Iran which prevents comprehensive development with these countries is the U.S. In recent years، Russia also has been able to use energy to play the role of an important political actor. Russia is not willing to accept the limitation on its role in this field and entrance of other rivals in this arena. Therefore، Russia carefully considers the actions of other countries، especially Iran.
Conclusion
Although the end of the Cold War would provide for Iran appropriate geopolitical opportunities to create an independent relationship with its northern neighbors، but arrival of the US in this region following the power vacuum created and took advantage of the geography and geographical elements against our country has limited Iran’s geopolitical opportunities after the collapse of the Soviet Union. Although Iran does not have hostile relations with the Republic of Kazakhstan، but it failed to find an important place in the country’s economic relations in such a way that the energy transmission lines are in more or less control of Russia. In fact، Iran’s relation with the Republic of Kazakhstan is only preventing damage of existing relationships، but this matter cannot take away the shadow of the US hostility and Russia’s concerns.
خلاصه ماشینی:
تبيين ژئوپليتيکي روابط جمهوري اسلامي ايران وجمهوري قزاقستان دکترالهه کولايي ∗-استاد روابط بين الملل ، دانشگاه تهران اميرابراهيمي -کارشناس ارشد مطالعات منطقه اي ، دانشگاه تهران تاريخ دريافت : ١٣٩٠/٦/٢٥ تاريخ پذيرش : ١٣٩١/١١/٢٩ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ چکيده فروپاشي شوروي وشکل گيري جمهوري هاي جديد،ارزش واهميت جايگـاه سـرزميني ايـران رادرمنطقـه و جهان ،بيش ازپيش ارتقابخشيده است .
امازمينه هاوعواملي چون خلاءقـدرت ايجـاد شده پس ازفروپاشي شوروي،موقعيت ژئوپليتيکي منطقه ،استقراردرنزديکي تقـاطع آسـيا واروپـا، دارابـودن دومين منابع بزرگ انرژي دنيا،بازارمصرف انبوه وروبه رشدوتمايل کشورهاي آسياي مرکزي بـراي حضـور قدرت هاي فرامنطقه اي باهدف کاهش وابستگي به روسيه وجذب سرمايه گذاري خارجي وتوسـعه اقتصـادي، باعث حضورقدرت هاي منطقه ايوفرامنطقه اي درآسياي مرکزي گرديده وموانعي جدي براي حضورمـؤثرتر ايران به وجودآورده است .
قاره ايبودن قزاقستان دسترسي نداشتن اين کشوربه آبهاي آزادونيزقابليت منحصر به فرد جمهوري اسلامي ايران درکنترل مناطق توليدانرژي،راههاي انتقال انرژي وبازارهاي مصرف انرژي،فرصت هاي جديدي براي سرمايه گذاري خارجي دراختيارايران قرارميدهد.
هرچندايران وروسيه درآسياي مرکزي وقفقازازعرصه هاي گوناگون براي همکاري برخوردارند،ولي نقش سنتي روسيه در زمينه تأمين انرژي اين جمهوري ها،وانتقال منابع انرژي منطقه ازقلمروخودوکنترل آن به دليل مزيت انحصاري هم جواري جغرافيايي،زمينه سازايجادرقابت جدي ميان دوکشورشده است (٧٦ :٢٠٠٦ ,Koolaee).
جمهوري اسلامي ايران همواره تلاش کرده روابط خود را با کشورهاي آسياي مرکزي توسعه دهد؛ با اين حال در زمينه همکاريهاي اقتصادي به نظرميرسد که هنوز ظرفيت هاي زيادي وجود دارد که مورد استفاده قرار نگرفته است .
(
, 
, 
)
