چکیده:
دیرینگی تعاملات دو عنصر ایرانی و ترک در سرزمین عراق به دهه های نخستین عصر خلافت عباسیان باز می گردد. خلفای عباسی بر آن بودند با بهره گیری از غلامان ترک در برابر دیوانیان ایرانی اسباب تنظیم یک تناسب در محیط سیاسی تختگاه خلافت خود را فراهم سازند. با این همه به رغم گذشت قرن ها، عراق سرزمینی شد تا دو سیاست ایرانی و ترکی در آن مصادیقی از رویارویی، رقابت و گاه همکاری را بیآزمایند.
در عصر کنونی با تغیر نظام حاکمیتی عراق و سقوط دگرباره بغداد، بازتولید همان مناسبات به شکلی دیگر آغاز شده است. این مقاله می کوشد تا با بررسی تاریخی نزدیک به دوران کنونی براساس مدارک آرشیوی گزارشی از این وضعیت را ارائه نماید.
The history of interaction between the Iranian and Turkish elements in Iraq dates back to the age of Abbasid Caliphate. The Abbasid caliphs employed Turkish slaves، as a counterpart for Iranian bureaucrats، to create proportionate political atmosphere in their caliphate court. Despite the passing of many centuries، Iraq turned out to be a land where Iranian and Turkish policies went through phases of encounter، rivalry and occasionally cooperation.
Nowadays، with the sweeping change in Iraqi political system and the collapse of Baghdad، those old relations has started to resurface once again. The article seeks to study the closest historical period in the light of archived documents and prepare a report on the current status of relations.
خلاصه ماشینی:
**** ميتوان گفت که اين گزارش پايه ، در بطن خود واجد اطلاعات و اشاراتي است و مي تواند تا ميزاني فضاي عتبات مقدس را در جغرافياي شيعي عراق و تأثير آن در گفتگـوي اجتمـاعي دو کشور ايران و عثماني منعکس سازد.
خورشيد پاشا، نماينده دولت عثماني براي تحديـد مرزهـاي ايـران و عثمـاني در گـزارش خود به بابعالي در کميت آمار تبادلات ميان دو کشور تنها از نقطه مرزي خـانقين بـه آمـار قابـل توجهي اشاره ميکند که نشان از دامنه وسيع زوار و تجار ايراني دارد.
(٣٧٢ ,١٩٨٧,Sawanson)اگـر به اين نکته توجه کنيم که اين تعداد زائران تنها متعلق به يک نقطه مرزي از مرز گسـترده دو کشور بوده و خاص زواري است که مسير رسمي را (اخـذ تـذکره و پرداخـت وجـوه آن ) بـراي زيارت برگزيده اند، بايد در حقيقت از کميتي به ميزان چند برابر نسبت به اين عدد يـاد کنـيم که مشتاقانه مرزهاي ايران را در مي نورديدند و با اقامت نسبتا طولاني خود در قلمـرو عثمـاني زمينه تبادلات وسيع اجتماعي و نوعي گفتگوي ميان جوامع مشترک را بنياد مي نهادند.
در سال هاي پاياني عهد قاجار و عثماني ، يعني عهد جنبش عـدالت خـواهي مـردم ايـران ، اين علما و به ويژه حوزه نجف متحول در قلمرو عثماني بود که بخشي از رهبري الهام بخش قيام مبارزه با استبداد را در کنار تأثيرات ناشي از تبادلات اجتماعي و سياسي در محـيط پيوسـته بـه قفقاز و آناتولي بر عهده داشت .
(
, 
, 
)
