چکیده:
در دورة ساســانیان، در شــهر تــازهبنیــاد جنــدیشــاپور خوزســتان، آموزشــگاه پزشــکی و بیمارســتانی ســاخته شــد و در ســایة پــشتیبانی هــای سیاســی و اقتــصادی ساســانیان، چنــان بــارور و شکوفا شـد کـه گهگـاه جنـدیشـاپور، شـهر بقـراط خوانـده مـی شـد. در سـنت پزشـکی جنـدی- شــاپور، آگــاهی هــای پزشــکی و شــیوههــای درمــانی یونــانی ، هنــدی، ســریانی و ایرانــی بــا همــدیگر آمیختــه شــدند و پزشــکان جنــدیشــاپوری بــا نگــاهداشــت میــراث پزشــکی کهنــسال جنـدیشـاپور، آن را در بغـداد بـه دسـت مــسلمانان بخـشیدند. پزشـکان جنـدیشـاپوری خانــدان بختیـشوع بــا پیـشینة پزشــکی درخـشان در زادگــاه خـود، بــیش از دو سـده پزشــکان خلیفگــان و بزرگـان دسـتگاه خلافـت عباسـیان و البتـه پیـشگامان ترجمـة نوشـته هـای کهـن یونـانی ، ایرانـی ، هنـدی و سـریانی در زمینـة پزشـکی ، سـتارهشناسـی ، فلـسفه و دیگـر دانـش هـای بیگانـه بـه زبـان عربـی بودنـد. مطالعـة تـاریخ پیـدایش و شـکوفایی پزشـکی در دنیـای اسـلام نـشان مـی دهـد کـه پزشکی اسـلامی ، کـه گهگـاه بـه اشـتباه پزشـکی عربـی خوانـده مـی شـود، سـخت وامدار میـراث کهنــسال پزشــکان جنــدیشــاپوری اســت کــه همچــون پلــی مــسلمانان را بــا ســنت پزشــکی یونـانی ، سـریانی ، ایرانـی و هنـدی آشـنا گرداندنـد و همـة دانـش و تجربـة پزشـکی ارزنـدة خـود را در بغـداد، تختگـاه خلافـت عباسـیان بـه مـسلمانان هدیـه دادنـد. در ایـن جـستار بـا رویکـردی توصــیفی - تحلیلــی بــه مطالعــة جایگــاه پزشــکان جنــدیشــاپوری خانــدان بختیــشوع در انتقــال ســنت نیرومنــد پزشــکی جنــدیشــاپوری بــه دنیــای اســلام و نقــش آنهــا در شــکوفایی پزشــکی اسلامی پرداخته خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
پــژوهش هــایی کــه آگــاهی هــایی دربــارة جنــدیشــاپور بــه دســت مــی دهنــد، همداســـتانانـــد کـــه در دورة ساســـانیان، آموزشـــگاه پزشـــکی و بیمارســـتانی در شـــهر جنـدیشـاپور وجـود داشـته کـه در آن نوشـته هـای پزشـکی یونـانی و احتمـالا هنـدی بـه زبــان فارســی میانــه و ســریانی ترجمــه مــی شــده اســت (اولیــری، ١٣٤٢: ١٠٨؛ بــراون، ١٣٣٧: ٢٤؛ عیـــسی بـــک، ١٣٨٤: ٥٥-٥٦؛ صـــفا، ١٣٣٦: ٢٢-٢٣؛ ممـــتحن ، ١٣٥٠: ١٣- ٤٥؛ امــــام شوشــــتری، ١٣٥٣: ٢٥٦؛ محمــــدی ملایــــری، ١٣٧٤: ٢٣٠-٢٣١؛ الگــــود، ١٣٨٦: ٦٥-٦٩؛ نصر، ١٣٥٩: ١٧٨).
بختیــشوع پــسر جــورجیس ، کــه در نبــود پــدرش ریاســت بیمارســتان جنــدیشــاپور را بــه عهــده گرفتــه بــود (ابــن ابــی اصــیبعه ، ١٣٤٩: ٣١٨؛ قفطــی ، ١٣٧١: ٢١٨)، در دورة خلافــت مهــدی (١٥٨-١٦٩هجــری) بــرای درمــان بیمــاری هــادی، ولیعهــد و پــسر خلیفــه بـه بغــداد فراخوانــده شــد.
(325 در ١٧٥هجــری، بختیــشوع پــسر جــورجیس پزشــک خلیفــه هــارون الرشــید بــه درمــان بیمــاری وزیــر وی، جعفــر بــن یحیــی بــن خالــد برمکــی پرداخــت و در پاســخ بــه درخواســت جعفــر بــرای معرفــی پزشــکی فرزانــه و آگــاه بــه او، بختیــشوع پــسر خــود جبرائیل را پیـشنهاد داد و بـا پـذیرش جعفـر بـن یحیـی ، او از جنـدیشـاپور بـه بغـداد آمـد و پزشــک ویــژة جعفــر و دیگــر همونــدان خانــدان ایرانــی برمکــی شــد (قفطــی ، ١٣٧١: ١٨٥؛ ابـــن ابـــی اصـــیبعه ، ١٣٤٩: ٣٢٥؛ ابـــن العبـــری، ١٣٦٤: ١٩٣-١٩٤؛ آذرنـــوش، ١٣٧٤: ٦٠٣) و از ایــن راه ثــروت شــگفت انگیــزی بــه دســت آورد (جهــشیاری، ١٣٥٤: ٢٨٩؛ صــفا، ١٣٣٦: ٤٥-٤٦).