چکیده:
جشن ها همواره یکی از دیر پاترین و ماندگارترین مولفه های هویتی و اجتمـاعی یک جامعه هستند که به رغم تحولات تاریخی عمیق در میان یک قوم و یـا یـک ملت ، حتی در سخت ترین شرایط ، پایـدار مـی ماننـد. آیـین نـوروز و مهرگـان از مهم ترین آیین های اجتمـاعی کهـن جامعـه ایـران باسـتان بودنـد کـه عـلاوه بـر برخورداری از خصلت های آیینی و انسان دوستانه خویش به دلیل نقش و کارکرد اقتصادی که داشتند در درون سـاختار اقتـصادی، اجتمـاعی و فرهنگـی جامعـه اسلامی پایدار ماندند و در تمامی دوره هـای تـاریخی از جملـه قـرون نخـستین اسلامی همراه با مراسم گوناگون برگزار میشدند. از جمله عوامل اقتصادی تـاثیر گذار در ماندگاری جشن های ایرانی ، زمان پرداخت خراج بود که در نوروز انجام می گرفت . همچنین سنت هدیه دادن که از ویژگی های نوروز و مهرگان بـود و بـا روح اسلام نیز همخوانی داشت و منبع درآمد خلفای امـوی و عباسـی بـود و در استمرار و ماندگاری این جشن ها در قرون نخستین اسلامی تاثیر داشته است . این پژوهش به بررسی نقش و تاثیر خراج و هدیه در استمرار و ماندگاری جشن های نوروز و مهرگان در دوران نخستین اسلامی میپردازد.
Nowruz and Mehregan as the most important social rituals of ancient Iran in addition to their ritual and humanitarian qualities، due to their economic function have continued their life inside economic، social and cultural structure of Islamic Society. Among influential economic factors in perdurability of Iranian celebrations، was the time of paying tribute. Paying tribute was done in Nowruz. Moreover the tradition of giving gift is one of Nowruz and Mehregan features which were consistent with the spirit of Islam and was a source of Umayyad and Abbasid Caliphs income، the characteristics which played effective role in the continuity and perdurability of these celebrations during early Islamic centuries. The aim of this research is to study the role and efficacy of tribute and gift in the continuation and perdurability of Nowruz and Mehregan Celebrationss during early Islamic period.
خلاصه ماشینی:
همچنین سنت هدیه دادن که از ویژگی های نوروز و مهرگان بـود و بـا روح اسلام نیز همخوانی داشت و منبع درآمد خلفای امـوی و عباسـی بـود و در استمرار و ماندگاری این جشن ها در قرون نخستین اسلامی تاثیر داشته است .
از کارکردهای تقویم ، زمان پرداخت خـراج اسـت کـه در ایران باستان ، بر مبنای تقویم خورشیدی بود که از ویژگی های آن، ماه ها و فصل های ثابـت است ، و با کبیسه ای که انجام میگرفت این ثبات در روزهـا و مـاه هـا و فـصل هـای سـال همیشه برقرار میشد و تمام مناسبات دینی ، خراج و جشن ها در روزهـای خـاص برگـزار میگردید.
معتضد پس از تغییر موضع نجومی نوروز، برای تثبیت آن، روش چهار ساله ی کبیسه را از گاه شماری رومی اقتباس کرد که با داخل کردن این روش در سال های شمـسی ایرانـی ، نوروز در محل خود تثبیت شد و نام ماه ها و طول هریک از آنها به همـان ترتیـب سـابق باقی ماند و فقط هر چهار سال به جای پنج روز، شش روز به آخر آبان ماه اضافه میشـد و به نظر میرسد این روش تا زمان اصلاح تقویم در دوره ملک شاه ادامه یافت .
عباسیان که وامدار ایرانیان در رسیدن به خلافت بودند به آداب و رسوم ایرانی احتـرام میگذاشتند و در این عصر، نوروز و مهرگان اهمیت زیـادی یافتنـد مـردم در ایـن روز بـه همدیگر هدیه میدادند؛ از جمله لباس و شکر مخصوص به یـاد جمـشید پادشـاه ایرانـی خلفای عباسی در بغداد در روز نوروز تصاویر و پیکره های ساخته شده از عنبر و گل سرخ در میان مردم توزیع میکردند٦ و نوروز را پاس میداشتند.