چکیده:
مسئله ی اصلی این پژوهش بررسی رویکرد های عقلانی در تاریخ نگاری مهدی قلی هدایت است.بدین منظور با استفاده از روش تحقیق تحلیلی، تبیینی آثار تاریخی وی نقد و بررسی شده است. تمرکز نویسنده به تبیین جریان های ترقی خواهانه، نتایج و آثار آن ها معطوف بوده است و فرضیه ی اصلی بهره مندی مولف از تبیین عقلانی است.داده های اطلاعاتی با روش کتابخانه ای گردآوری شده است. مهم ترین نتایج به دست آمده نشان دهنده ی آن است که می توان تاریخ نگاری مهدی قلی هدایت را یکی از نمونه های گذار از توصیف صرف به تبیین عقلانی در تاریخ معاصر ایران دانست.وی با تاکید بر سه اصل خردگرایی، شریعتمداری و عدالت جویی می کوشد جریان های ترقی خواهانه ی عصر خویش و نتایج آن را مورد نقادی قرار دهد.اختصار و انقاد دو وجه اصلی شیوه ی نگارش اوست.انواع تبیین های عقلانی در تاریخ نگاری وی مشاهده می شود. هدایت با نقد جریان های تجددخواه عصر خویش الگویی ملی برای حرکت ترقی خواهانه ی ایرانیان معرفی می کند.در این الگو هم بحران های اجتماعی ناشی از مدرنیسم کنترل می شود و هم با نظام سلطه ی غربی، که با رواج ارزش های فرهنگی خود منابع معنوی و مادی کشور را به یغما می برد، مقابله می شود. یکی از مهم ترین فایده های این پژوهش این است که تاریخ را همچون دانشی کاربردی و با اهمیت در توسعه ی کشور مطرح می کند.
خلاصه ماشینی:
مهم ترین نتایج به دست آمده نشان دهنده ی آن است که میتوان تاریخ نگاری مهدیقلی هدایت را یکی از نمونه های گذار از توصیف صرف به تبیین عقلانی در تاریخ معاصر ایران دانست .
مقدمه وقایع نگاری رویکرد غالب در تاریخ نگاری ایرانی تا دوره ی معاصر بوده است ، اما در این دوره برخی از مورخان با گذر از تئوریهای جبرگرایانه ، مشیت گرایانه و نخبه گرایانه در پی کشف علل رویدادها و پدیده های تاریخی، و جایگزینی تبیین و تفسیر با نقل های روایی و کسالت بار برآمدند.
مهدیقلی هدایت یکی از این مورخان است که با تأثیرپذیری از روش های رایج در علوم جدید رویکردی متفاوت به تاریخ نگاری معرفی کرد.
description ٤٨/ رویکردهای عقلانی در تاریخ نگاری مهدیقلی هدایت و یافتن روابط عّلی- معلولی میان پدیده ها، کشف قوانین و یافتن روابط نظام مند میان متغیرها و نیز فرضیه پردازی برای دستیابی به گزاره های کلی مورد نظر نبود و مورخ تنها به تشریح و توصیف آنچه هست بسنده میکرد (ملائی، ١٣٨٦: ٨٦- ٨٨).
دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی تاریخ نگری و تاریخ نگاری دانشگاه الزهرا / ٥٣ و فلسفه ، موسیقی، و آموزش زبان های فارسی و فرانسه اشاره میکند (هدایت ، ١٣٨٥/ مقدمه : ٢٦) چهار کتاب تاریخی که از او به چاپ رسیده است ، عبارت اند از: گزارش ایران ، خاطرات و خطرات ، سفرنامه مکه ، و طلوع مشروطیت .
٥٨/ رویکردهای عقلانی در تاریخ نگاری مهدیقلی هدایت تبیین های حداکثری است .