چکیده:
در دوره تیموری، امیران اغلب ترک- مغول، و وزیران ایرانی بودند. عدم تمایز بین امور لشکری و کشوری و قدرت و اقتدار امیران و کوشش دیوانسالاران ایرانی برای حفظ منافع خود، زمینه کشمکش و رقابتی دائم را بین آنان فراهم ساخته بود. دوره طولانی وزارت خواجه غیاث الدین پیراحمد خوافی(م857ق)، از وزرای معروف شاهرخ تیموری، که توانست در برابر امیران موقعیت خود را حفظ کند، در تاریخ تیموریان حایز اهمیت بسیار است. در این مقاله مناسبات دو نهاد وزارت و امارت، با تاکید بر وزارت خواجه غیاث الدین پیراحمد، مورد بررسی خواهد گرفت.
In the Timurid period، the emirs were mostly Turkish-Mongol and the viziers were Iranian. The non-distinction between the civil and military affairs and the power and authority of the emirs and the attempts of the Iranian bureaucrats in maintaining their own
interests، had prepared the ground for the permanent conflict and competition between them. The long vizierate period of Khawja Qiyath al-Din Pir Ahmad Khwafi (d. 858/1454)، one of the famous viziers of Shahrukh Timurid، who was able to maintain his position against the emirs، is of high importance in the Timurid history. In this article، the relations between the institution of vizierate and emirate is studied، with an emphasis on the vizierate of Khawja Qiyath al-Din Pir Ahmad،
خلاصه ماشینی:
دوره طـولاني وزارت خواجـه غيـاثالـدين پيراحمـد خوافي(م۸۵۷ق )، از وزراي معروف شاهرخ تيموري، که توانست در برابر اميران موقعيت خود را حفظ کند، در تاريخ تيموريان حايز اهميت بسيار است .
البته بايد به ايـن نکتـه توجـه کرد که ميان برخي اميران و وزيران نيز مناسبات نزديکـي وجـود داشـت ، زيـرا گـاهي عناصـر ديواني حاضر به همکاري در جهت تامين منافع امرا ميشدند و اين از نظر اميران مغول ايـدهآل بود.
اميران در اين دوره جايگاهي قابل توجه داشتند و عالي ترين امرا، «امير ديوان» بود که در هر دو عرصه ديواني و نظامي فعاليت ميکرد(منز، قدرت، سياسـت و مذهب در ايران عهد تيموري، ۶۹).
بنابر گـزارشهـاي تـاريخي، يکـي از دلايـل اصـلي دستيابي خواجه نظامالملک به وزارت، حمايت امير عليشيرنوايي از وي و دشمني امير با وزيـر خواجه علاءالدين عليصانعي بود(خواندمير، دستورالوزراء، ۴۱۸)، اما به دليـل تـلاش خواجـه نظامالملک براي افزايش قدرت خود، دخالت بي مورد و تفرقه افکنانه وي در اختلافات ميـان حسين بايقرا و فرزندان وي(ميرخواند،۱۴۴/۷) و عدم همکاري بـا اميـر عليشـير نـوايي، مـورد خشــم و کينــه اميــر و ســلطان قــرار گرفــت و از منصــب وزارت خلــع و ســپس بــه قتــل رسيد(خواندمير، حبيب السير، ۲۱۹/۴).
اکنون براي تبيين بهتر موضوع، حيات سياسي يکي از مهم ترين و مشهورترين وزيران دوره تيموري را از منظر مناسبات وي با اميران و وزيران اين عصر مورد بررسي قرار مي دهيم : خواجه غياث الدين پيراحمد خوافي پيراحمد از خانداني با سابقه در تصدي امور ديواني بود.
بايد به اين نکته اشاره کرد که با اينکه پيراحمد امارت ديوان را بـر عهـده داشـت ، امـا فرصـت چنداني براي مقابله با اقدامات امير حاجي محمد نداشت .