چکیده:
شمس الشعراء سروش اصفهانی، از سرآمدان شعر و ادب دوره قاجاریه و از ارکان اربعه
قصیده در عهد ناصری و در سبک شاعری، پیرو استادان کهن به ویژه فرخی سیستانی و
امیر معزی است. از جمله مضامین برجسته و پر بسامد در شعر سروش، بیان مناقب آل
اللّه علیهم السّلام در والاترین سطوح بوده است. شیوه بیان و عرضه این گونه مناقب
حاکی از حضور تفکر ویژه ای در دربار ناصرالدین شاه قاجار است. این واقعیت در این
مقاله به طور مشروح نشان داده شده است.
Soroush Esfahani is one of the most outstanding poets of the Qajar Period and a follower، in style of poetry، of Farrokhi Sistani. One of the most prominent subjects of his poetry is “the virtues of Ahl-e-bait، peace be upon them. The manner of expression and its style in these poems indicates the presence of a particular type of thought in Naser-e-din shah court. This essay hopes to demonstrate this particular court style.
خلاصه ماشینی:
در یکی از آثار مشهورترین شاگرد مرحوم شیخ احسائی، مرحوم سید کاظم رشتی ، که به شرح «خطبه تطنجیه » موسوم است ، به اقتضای محتوای رفیع خطبه مزبور که مشتمل بر بیان مقام و منزلت ائمه معصومین صلوات الله علیهم اجمعین است ، به تفصیل و در جای جای این شرح میتوان بحث علیت همه جانبه وجود قدسی حضرات علیهم السلام را به مطالعه نشست (رشتی، بیتا: بیشتر صفحات کتاب ).
در یکی از مواضع جلد اول این کتاب در خصوص موضوع علیت اربعه حضرات آل الله علیهم السلام بحثی تفصیلی ارائه شده است (کرمانی، بیتا الف : ٣٢٦- ٣٥٠).
ب ) سیطرة فکری خاص شیعی با دو وجهه برجسته تولی و تبری و حضور عالمان بزرگ مروج مذهب حق در دربار قاجار به ویژه در دوران ناصرالدین شاه حال با عنایت به دیدگاه مطروحه سابق الذکر و توجه پادشاهان قاجار به ویژه فتحعلیشاه و بالاخص ناصرالدین شاه به مؤسس شیخیه و عالمان پیرو مرحوم شیخ احمد احسایی – که شرح این توجه و اهتمام در کتب این عالمان از جمله کتاب «فهرست کتب مشایخ اعلی الله مقامهم » و رساله «شرح احوال شیخ احمد بن زین الدین احسایی» و مقدمه «ارشاد العوام » قابل مطالعه و بررسی است – و همچنین میزان مقبولیت شمس الشعراء، سروش اصفهانی در دربار قاجار، میتوان پذیرفت که بر خلاف دیدگاه مرحوم استاد جلال الدین همایی در مقدمه ایشان بر دیوان ، نه تنها معتقدات سروش از سطح افکار مذهبی عامیانه گذشته بلکه میتوان وی را صاحب شناختی نسبتا عمیق از معارف والای ولایی دانست که در بسیاری از خواص هم دیده نمیشود.