چکیده:
فعالیــت هــای هســته ای ایــران در دوره ی پهلــوی، یکــی از نمادهــای مشخص اقتصادی و سیاسی و تحول نقش آفرینی دولـت پهلـوی دوم است کـه از اواسـط دهـه ی ٣٠ ه . ش (٥٠ م ) آغـاز شـد و بـا فـراز و فرودهای متعدد تا سقوط این حاکمیـت ادامـه یافـت . هـدف از ایـن پـژوهش بررسـی تـاریخی نقـش و چگـونگی موضـع گیـری دولـت ایالات متحده ی آمریکا در قبال این فرایند است . در پایـان ، نگارنـده نتیجه میگیرد با اینکه آمریکا از نخستین کشورهایی بود کـه صـنایع اتمی را در ایران راه اندازی کرد، کم کم و به ویـژه از اواسـط دهـه ی واپسین حاکمیت پهلوی، یک سیاسـت دوگانـه همـراه بـا احتیـاط را نسبت به برنامه ی هسته ای ایران در پیش گرفت ؛ امـا ایـن سیاسـت بـه معنای محدودیت و کارشکنی نبود.
خلاصه ماشینی:
توجه دولت به استفاده از انرژی های نوین ، از جمله انرژی خورشـیدی (آیندگان ، ١٣٥٣: ٢)، انرژی زمـین گرمـایی یـا ژئـوترمی ١ (آینـدگان ، ١٣٥٣: ٦؛ اطلاعـات ، ١٣٥٤: ٢٠)، انرژی حاصـل از آب دریـا (امـور انـرژی ، ١٣٦٣: ٢٥)، نیـروی بـاد (اطلاعـات علمــی ، ١٣٦٧: ٢٧) و گــاز (پهلــوی ، ١٣٨٤: ١١٩-١٢٠)، علاقمنــدی شــاه بــه دســتیابی بــه تکنولوژی هسته ای که می توانست ایران را در جریان دستیابی به آنچه تمـدن بـزرگ نامیـده می شد یاری رساند (همان : ٢٢٨)، افزایش سریع جمعیت ایران و نیاز به توسعه ی شـبکه هـای الکتریسته برای استفاده های شخصـی و صـنعتی (همـان : ٧-١٢٦؛ آرشـیو اسـناد بنیـاد تـاریخ معاصر ایران ، سـند شـماره ١٤-٦٦٠-١١٨ ص و ٧٩-٦٦٦-١١٨ص )، مبـارزه بـا بحـران هـای زیست محیطی حاصل از استفاده از سوخت هـای فسـیلی (کیهـان ، ١٣٥٣: ١و٣٣)، توانمنـدی اقتصادی پس از افزایش قیمت نفت که دولت ایران را در اجرای تعهـدات مـالی گسـترده ی طرح های اتمی یاری رساند (اطلاعات ، ١٣٥٣: ٤٣؛ آینـدگان ، ١٣٥٣: ٤؛ آرشـیو اسـناد بنیـاد تاریخ معاصر ایران ، سند شـماره ١٣٥٤/١١/١٤، ١-٥٠-١٢٣ق )، پـاره ای از کنجکـاوی هـای دولتمردان ایران و جاه طلبی شاه برای کسب دانش و توان نظامی با توجه به نگاه دقیق تهران به فعالیت های نظامی همسایگان کوچک و بزرگ در خاورمیانه و آسیا، تحول نقش آفرینـی سیاسی و نظامی ایـران در منطقـه ی خلـیج فـارس و دریـای عمـان از اواخـر دهـه ی ١٩٦٠ و ابتدای ١٩٧٠ پس از خروج عناصر نظامی بریتانیا از خلیج فارس که دولت شاهنشـاهی را بـه متحد کلیدی و فوق استراتژیک در رابطه با جهان غرب تبـدیل کـرد و کاربردهـای انـرژی اتمـی و دانـش هسـته ای در زمینـه هـای مختلـف پزشـکی ، صـنایع گونـاگون و کشـاورزی (آیندگان ، ١٣٥٣: ٤)، از مهم ترین زمینه ها و عوامل تشدید روند تحقیقات هسته ای در ایـران 1 Geothermal Text [19] ed 2.