چکیده:
زنان در نخستین سالهای تـاریخ معاصـر مصـر، در زمینـه هـای اجتمـاعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی نه تنها قدرت برابری با مردان را نداشتند، بلکـه از حقوق اولیه ، مانند تحصیلات مقدماتی نیز محروم بودند. بنابراین ، ادیبـان نواندیش مصری، با نگاهی متناسب با جهان نوین به مسائل زنان، کوشـیدند در راستای دفاع از حقوق زنـان، ماننـد طـلاق، پوشـش ، شـغل ، آمـوزش و مشارکت های اجتماعی راهکارهایی بیابند. تلاش نگارندگان این مقاله بـر آن بوده است که با کاوشهای کتابخانه ای و اینترنتی، به این پرسش پاسخ دهند که ادیبان نواندیش در رهاییبخشی زنان از بند بردگی و جهالت چه نقشـی داشته اند. پژوهش حاضر، ما را به این امر رهنمون میکند که کوشـش هـای آنان، اگرچه در مواردی با واکنش تند اسلامگرایان سنتی روبـرو شـد، ولـی سرانجام به تصویب قوانین عادلانه به سود زنان منجر شد و از این رهگذر، برای رشد و توسعه جامعه مصـر و بهـرهگیـری از تـوان زنـان، زمینـه هـای دیگری فراهم شد.
خلاصه ماشینی:
در میان این مصلحان نواندیش ، با توجه به برجستگی نقش در دفـاع از حقـوق زنـان و طرح دیـدگاههـای نـو در ایـن بـاره، مـیتـوان از رفاعـه رافـع الطهطـاوی (١٨٠١-١٨٧٣)، شیخ محمد عبده (١٨٤٩-١٩٢٢) و قاسم امین (١٨٦٣-١٩٠٨) نام برد.
این نواندیشان، در نوشته های خویش با طرح موضوعاتی چون لزوم برابری حقوق زن و مرد، لزوم اصلاح قوانین ازدواج و طلاق، منع چند زنی، حدود شـرعی پوشـش و حجـاب زن، ضرورت فراهم آوردن امکان تعلیم و تربیت برای زنان و موضوع سرپرستی مرد بـر زن، با بهرهگیری از دیدگاههای فقهی، جامعه شناسی و روانشناسـی بـه تـرویج مفـاهیم پایـه ای پیرامون حقوق زنان همت گماشتند (شرابی، ١٣٦٩: ٩٩-١٠٤).
٣. خاستگاه فکری و مهم ترین تألیفات رفاعه بدوی رافع الطهطاوی طهطاوی یکی از ارکان اساسی جنبش ادبی معاصر، به سال ١٢١٦ق / ١٠٨١م در طنطای مصر، دیده به جهان گشود.
٤. حقوق زنان در کانون اندیشه های طهطاوی یکی از مسائل مناقشه برانگیز میان فقهای سنتی و روشـنفکران و نواندیشـان مصـر در آغـاز سدة نـوزده مـیلادی و دوران بیـداری مصـریان، تفـاوت دیـدگاه و اندیشـه هـای آنـان در موضوعاتی مانند آموزش، شغل ، پوشش ، ارث، مهریه ، ازدواج زنـان و امکـان حضـور آنـان بیرون از خانه بود.
٩. نتیجه گیری رفاعه طهطاوی، محمد عبده و قاسم امین با هدف ایجاد هماهنگی میان آمـوزههـای دیـن و دستاوردهای مدرنیته بر موارد زیر تأکید میورزیدند: ـ اسلام نه فقط حقوق زن را تباه نساخته است ، بلکه در زمینۀ ازدواج، اشتغال، آموزش و اقتصاد، حقوق ویژهای برای او پایه ریزی کرده است و در را به روی اصـلاحات نـوین بـاز گذاشته است .