چکیده:
تأسیس و رشد صنعت نساجی در عصر پهلوی، مازندران را به عنوان یکی از قطب‌های این صنعت در ایران مطرح کرد. نساجی مازندران نقش قابل ملاحظه‌ای در خودکفایی صنایع نساجی ایران در دهۀ40 خورشیدی داشته است. با وجود این، صنایع نساجی مازندران در دوران تأسیس و شکوفایی با چالش‌های متعددی از جمله کمبود نیروی انسانی متخصص و تأثیرپذیری از تنش‌های سیاسی مواجه بوده است. با سقوط سلطنت پهلوی، کارخانجات نساجی مازندران پس از انقلاب اسلامی نیز در سطح محلی به حیات خود ادامه دادند، اما هیچگاه قادر به احیای شکوفایی پیشین خویش نبوده است. در سال‌های اخیر، ضعف در عرصه‌های گوناگون، موجب رو به تعطیلی رفتن این مجموعۀ صنعتی شده است. درک صحیح از این رویداد، لزوم بررسی عوامل تاریخی رشد این صنعت را در مازندران مطرح می‌سازد. لذا، این نوشتار در پی آن است که با اتکا بر اسناد و مطبوعات به‌جا‌مانده از آن دوران، در کنار منابع تحقیقاتی مکتوب و مصاحبۀ میدانی از شاغلان قدیمی در این صنعت، به بازسازی تاریخی این صنعت محلی و تبیین نقش آن در صنایع ملی بپردازد.
The establishment and growth of the textile industry in the Pahlavi era made Mazandaran one of the poles in the industry in Iran. Mazandaran textile Industries played a considerable role in Iran''s self-sufficiency in the 1340s on the solar calendar. However، during its establishment and flourishing period، Mazandaran textile Industry faced numerous challenges، including a shortage of skilled manpower and the impacts of political tensions. With the fall of the Pahlavi dynasty، which was the founder of the modern textile industry in Mazandaran، textile factories in the city continued to exist at the local level after the Islamic Revolution. But they were never able to restore their previous flourishing condition. In recent years، weaknesses in various areas have resulted in the closure of the industry. A correct understanding of the event necessitates the need to review the history of the growth of this industry in Mazandaran. The following article is based on documents and press left from that era، along with written sources and interviews، and field studies of former workers in the industry. It aims to historically rebuild this local industry and explore its role in Iran''s national industries
خلاصه ماشینی:
مازندران به عنوان یکی از قطب های نساجی ایران ـ در عصر پهلوی اول و دوم ـ، سهم عمده ای در سیاست هـای صـنعتی و مدرنیزاسـیون ایـن سلسله در جهت اشتغال زایی و خودکفایی اقتصادی ایفا کرد.
هرچند در دوران پهلوی اول ، صنایع نساجی به استثنای شمال ایـران در سـایر نقاط چون یزد، کرمان و مشهد، اغلب با سرمایه خصوصی اداره می شد، حمایت های دولتی موجب تداوم و پویایی آن بوده است .
علاوه بـر ابریشم ، پشم ، پنبه ، لفاف ، کنف و کتان نیز از اقلام تولیدی در کشاورزی مازندران بوده که از مواد اولیه کارخانجات نساجی محسوب می شدند؛ به عنوان نمونه ، پنبه به قیمت ٣٧٠ ریـال به خارج از کشور صادر می گشت (اطلاعات ، ٢٦ خـرداد ١٣١٤: ٩) و کـالای تولیـدی بـه وسیله آن ، با قیمتی گزاف مجددا به ایران وارد می شد.
نساجی مازندران از دو نظر در صنایع ایران اهمیت داشته است : نخست ، اشتغال زایـی : گفته شده تنها در سال ١٣٥٠، دو واحد نساجی بهشهر و شـاهی ، ٣٨٠٠ کـارگر را پوشـش می داده که با درنظرگرفتن شاغلان در مراکز خدماتی وابسته به نسـاجی مازنـدران و سـایر واحدهای تولیدی ، رقم قابل ملاحظه ای به نظر می رسد؛ دوم ، جایگاه نساجی مازنـدران در روند سیاست های صنعتی پهلوی دوم : نوسازی در واحدهای تولیدی نساجی مازندران بـه عنوان طرحی بلندمدت در سرمایه گذاری های دولتی مطرح بود.
صنایع نساجی مازندران به عنوان یکی از صنایع مشترک بین بخش دولتی و خصوصـی پس از انقلاب اسلامی نیز به حیات خویش ادامه داد، اما ایـن صـنعت نیـز در کنـار سـایر صنایع تولیدی ایران در سال های اخیر با ضعف و انحطاط مواجه بوده است .
(
, 
, 
)
