چکیده:
امروزه توسعه پایدار گردشگری بهعنوان موتور محرک توسعه و عاملی جهت بهبود کیفیت زندگی جوامع درحال توسعه تلقی میشود. این در حالی است که این جوامع و مقاصد گردشگری آنها در زمانهای مختلف دچار تحولاتی بنیادی میگردند که ممکن است به توسعه یا افول دائمی گردشگری در آن مقاصد منجر شود. بنابراین شناخت چرخهی عمر مقاصد گردشگری میتواند به مدیران و برنامهریزان در رونق بخشی به توسعه پایدار گردشگری کمک کرده و از زوال و ناپایداری گردشگری جلوگیری کند. از اینرو، مقاله حاضر درصدد پاسخگویی به این سوال کلیدی است که مناطق روستایی با پتانسیل گردشگری تاریخی- فرهنگی بر اساس مدل ارزیابی چرخهی حیات در چه مرحله از توسعه قرار دارند؟ بدین منظور مقاله با هدف توسعه روش عملی ارزیابی و سنجش مراحل توسعه مقاصد گردشگری در 7 روستای تاریخی- فرهنگی کشور در یک محدوده زمانی مشخص و با استفاده از روش شناسی توصیفی- تحلیلی و پیمایش و نظر خواهی از مردم، مسولان و گردشگران به ارزیابی و اندازهگیری در روستاهای مورد مطالعه پرداخته است. برای تجزیه و تحلیل دادههای گردآوری شده از روشهای تحلیل کمی و کیفی در چارچوب مراحل چرخهی حیات گردشگری استفاده شده است. نتایج بهدست آمده بیانگر این مطلب است که در مجموع روستاهای مورد مطالعه بر اساس گامهای شش گانه مدل چرخهی حیات، با میانگین کل امتیاز 444/0 در مرحله درگیری و گذار به مرحله توسعه میباشند. لذا فرایند گردشگری در روستاهای مورد مطالعه با افزایش فعالیتهای گردشگری همراه است که در صورت مدیریت و برنامهریزی مناسب میتوان از اثرات ناپایدار گردشگری در این روستاها کاسته و به تداوم حیات گردشگری روستایی کمک کرد.
Nowadays sustainable tourism development is considered a driving force to develop and improve quality of life in developing communities. Simultaneous to tourism development that has been caused inconceivable changes in political، economic and cultural conditions as well as human life style and tourism destinations infrastructures. The changes in these destinations take place periodically. The above mentioned changes normally make the way for constant boost or decline in tourism in these destinations. Doing so، to have a complete understanding of a destination lifecycle can contribute the managers and planners to improve sustainable tourism and prevent instability، decline and imbalanced development. Henceforth، the essay is to provide a sustainable answer to this key question: what level of development the rural regions of historical and cultural potentials are in based on the Lifecycle Assessment Model. Toward developing a practical assessment method and evaluating the tourism development process in seven historical and cultural villages of Iran in a specific time span، this essay has been applied analytic-descriptive method and has made enquiries from people، officials and tourists in the target villages. The above-mentioned results reveal that all target villages based on the Lifecycle Assessment Model six stages، all villages are on the right path of development with overall score of 0/444. Doing so، tourism process in target villages accompany with a considerable increase in tourism related activities and in case of sound management and proper planning، it would be possible to curb unstable and counter-productive tourism development effects in the target villages and pave the way for rural tourism survival.
خلاصه ماشینی:
جدول ٣: موقعیت و مشخصات کلی جغرافیایی ، اجتماعی و گردشگری روستاهای مورد مطالعه موقعیت جغرافیایی ، سیاسی و اداری جمعیت (١٣٨٥) نام روستا استان تعداد جمعیت تعداد خانوار ماسوله گیلان 1050 559 181 √ √ کندوان آذربایجان شرقی 2400 601 176 √ √ ابیانه اصفهان 2220 305 160 √ √ √ میمند کرمان 2240 673 171 √ √ لافت هرمزگان 10 3899 765 √ √ اورامان کردستان 1450 3000 641 √ √ √ انبوه گیلان 1300 613 177 √ √ √ منبع : مرکز آمار، ١٣٨٥ تجزیه و تحلیل همانطوری که گفته شد، به منظور بررسی و ارزیابی مراحل توسعه گردشگری در روستاهای مورد مطالعه ، در ابتدا شاخص های مبین وضعیت روستاها بر مبنای ادبیات توسعه پایدار گردشگری روستایی تدوین و طراحی شدند و سپس شاخص ها و معرف های مذکور در جامعه نمونه تحقیق (که تعداد آنها از طریق روش کوکران برآورد گردید) از دیدگاه هر سه گروه یعنی سرپرست خانوار (٣٨٧ نفر)، مسئولان محلی شامل شورا، دهیار و مدیران میراث فرهنگی روستاها (٥٠ نفر) و گردشگران (٣٦٥ نفر) مورد بررسی قرار گرفته است و اطلاعات مورد نیاز دیگر در فصل اوج گردشگری از طریق پرسشنامه روستا (داده های ثانویه ) به دست آمد و در تحلیل چرخه ی حیات روستاها به کار گرفته شدند.
برای این منظور مطالعه در سطح مسئولان ، گردشگران و مردم محلی از طریق تدوین شاخص های ارزیابی در مراحل مختلف چرخه ی حیات باتلر انجام گرفت که در نهایت نتایج به دست آمده از مطالعات میدانی و محاسبه امتیاز نهایی برای تعیین وضعیت و جایگاه فعلی روستاهای تاریخی - فرهنگی کشور در فرآیند چرخه ی حیات گردشگری خویش نشان داد که روستای ماسوله با توجه به افزایش امکانات و خدمات و افزایش تعداد گردشگران به نسبت فضا و محیط روستا و به طبع افزایش مشکلات زیست محیطی و اجتماعی در مرحله تثبیت قرار گرفته است .