چکیده:
سیاست خارجی کشورها تحت تاثیر مجموعه ای بسیار پیچیده از عوامل و متغیرها شکل می گیرد که ارتباطی متقابل با یکدیگر دارند، با این توضیح که تصور کلی تصمیم گیرندگان عرصه سیاست خارجی از سیاست بین المللی و درک و برداشت آنان از منافع ملی و قدرت ملی، نقش تعیین کننده ای در جهت گیریهای کلان آنان دارد، جغرافیای سیاسی و ویژگیهای ژئوپلیتیکی کشورها همواره به عنوان یکی از عوامل مهم و تاثیر گذار بر سیاست خارجی کشورها محسوب شده است. این تحقیق در پی یافتن رابطه بین دو متغیر ژئوپلیتیک لبنان و سیاست خارجی سوریه در لبنان است. به رغم اینکه عوامل بسیاری از جمله شخص حافظ اسد، ساختار سیاسی، حزب بعث و ارتش در شکل گیری سیاست خارجی سوریه نقش داشته اند، اما تاثیر ویژگیهای ژئوپلیتیکی لبنان طی سالهای 1975-1990م. بر سیاست خارجی سوریه از این جهت مهم تلقی می شود که از یک طرف امنیت و منافع ملی سوریه را در معرض تهدید و آسیب پذیری جدی قرار داد و از سوی دیگر موقعیتی بسیار مناسب برای تاثیرگذاری سوریه بر معادلات منطقه ای فراهم کرد.
موقعیت جغرافیایی لبنان و جایگاه ژئوپلیتیک آن در روند جنگهای اعراب و اسرائیل و همچنین حضور تعداد کثیری از پناهندگان فلسطینی (که سبب حملات مکرر نیروهای اسرائیلی و اشغال بخشهایی از جنوب لبنان گردید)، سبب تشدید جنگ گروهها و جناحهای سیاسی دارای نفوذ در لبنان شد و در نهایت نبود ثبات، امنیت و حاکمیت سیاسی دولت لبنان، دخالت بسیاری از کشورهای خارجی در امور جاری این کشور را در پی داشت. تبدیل شدن لبنان به صحنه رقابت قدرتهای بزرگ و منطقه ای، ویژگی عمده ژئوپلیتیکی لبنان طی سالهای بحران بود که سوریه را در موقعیتی قرار داد تا بناچار از طریق دخالت نظامی، منافع و امنیت ملی خود را تامین کند.
There are a variety of complex and dynamic factors that shape foreign policy orientations. Among these factors، perceptions/misperceptions about national interests along with geopolitical position have essential roles in shaping foreign policy. This article examines how the geopolitics of Lebanon shaped Syria's foreign policy towards Lebanon during 1975-1990 Civil War in Lebanon. It maintains that the Lebanese Civil War jeopardized Syria's national interests، while it accorded Syria a unique venue to influence domestic and regional issues. Lebanon’s position in the Arab-Israeli conflict، particularly the presences of tens of thousands of Palestinian refugees، led Israel to invade Lebanon in order to dismantle Palestinian armed groups. Subsequently، the interventions of both regional and international powers in Lebanon became Lebanon’s prime geopolitical significance، which forced Syria to intervene militarily in Lebanon in order to maintain Syrian national interests.
خلاصه ماشینی:
عوامل ژئوپليتيکي مؤثربرشکل گيري سياست خارجي سوريه دربحران لبنان (١٩٧٥-١٩٩٠م ) دکتر احمدسلطاني نژاد* ـ دانشگاه تربيت مدرس تاريخ دريافت :۸۵/۲/۲۵ تاريخ پذيرش :۸۵/۷/۸ چکيده سياست خارجي کشورهاتحت تأثير مجموعه اي بسيارپيچيده ازعوامل و متغيرها شکل مي گيـرد کـه ارتبـاطي متقابـل بـا يکديگردارند، بااين توضيح که تصورکلي تـصميم گيرنـدگان عرصـه سياسـت خـارجي ازسياسـت بـين المللـي ودرک و برداشت آنان ازمنافع ملي وقدرت ملي ، نقش تعيين کننده اي درجهـت گيريهـاي کـلان آنـان دارد،جغرافيـاي سياسـي و ويژگيهاي ژئوپليتيکي کشورهاهمواره به عنوان يکي ازعوامل مهم و تأثيرگذاربرسياست خارجي کشورهامحـسوب شـده است .
بـه رغـم اينکه عوامل بسياري ازجمله شخص حافظ اسد،ساختارسياسي ،حزب بعـث وارتـش درشـکل گيـري سياسـت خـارجي سوريه نقش داشته اند، اما تأثير ويژگيهاي ژئوپليتيکي لبنان طي سـالهاي ١٩٧٥-١٩٩٠م .
ازسـوي ديگـردريـک بررسي اجمالي ازمنابع مربوط به سياست خارجي سوريه درلبنان اين نتيجـه اسـتنباط مي شود که درتحليل مسائل ،ارتباط متقابل سياسـت خـارجي ايـن کـشور بـا موقعيـت جغرافيايي وجايگاه ژئـوپليتيکي لبنـان وتهديـدات امنيتـي ناشـي ازبـي ثبـاتي اوضـاع سياسي ـاجتماعي به اين کشورکمترتوجه شـده اسـت .
مطالعه سياسـت خـارجي سـوريه دردوره ٣٠ساله حکومت حافظ اسد،بيانگرمواردبسياري است که نگرش واقع گرايي مبتني بـر عملگرايي نقش مهمي درسياست خارجي سوريه داشته اسـت .
ايتاموررابينوويچ ١(که يکي ازصاحبنظران مسائل سوريه است )بـه تفصيل درکتاب جنگ براي لبنان جنبه هاي مختلف دخالت نظـامي سـوريه وسياسـت خارجي اين کشوررابحث کرده است ونکات ارزشمندي رادررابطه بـا چگـونگي تـأثير تحولات بسيارپيچيده لبنان (که به دليل تعامل انبوهي ازمـسائل ومعـضلات داخلـي و خـارجي سـبب طـولاني شـدن بحـران پـانزده سـاله لبنـان شـد)بيـان داشـته اسـت ٢ .