چکیده:
ادبیات شگرف در حیطة نقد و انواع ادبی مطرح شده است . تزوتان تودروف در کتاب «پیش درآمدی بر ادبیات شگرف» به بررسی و تعریف آن پرداخته است . او معتقد است در متن ادبیات شگرف با رخدادهایی روبرو هستیم که مخاطب نمی تواند واقعی بودن آنها را تشخیص دهد، اما در طول رمان به درک درست می رسد و با توجیهات عقلانی و منطقی و در نظر گرفتن برخی شروط، ماجراها را طبیعی قلمداد می کند. در این میان، آثار برخی نویسندگان چون احمد محمود و غادةالسمان در حیطة ادبیات شگرف جای می گیرد. نگارندگان در این مقاله ، به تحلیل ساختاری و محتوایی رمان «درخت انجیر معابد» نوشتة احمد محمود و رمان «کوابیس بیروت» نوشتة غادةالسمان، از منظر ادبیات شگرف، می پردازند. برای بررسی رمانها، عناصر و شگردهای داستان نویسی را در دو اثر مورد بررسی قرار می دهیم . از میان این عناصر و تکنیکها، نوع توصیف شخصیت ها و زاویة دید وکانونی شدگی بیانگر تردید شخصیت است . مضمون، تداعی معانی و تقابل این امکان را به خواننده می دهد تا در برداشت هایش به تردیدی که در شخصیت و متن به وجود آمده است ، پی ببرد. نکتة دیگر اینکه هرکدام از عناصر و شگردها، یا در ایجاد تردید موثرند یا پیامد تردید به حساب می آیند.
خلاصه ماشینی:
"در رمان کوابیس بیروت در خلال همین کابوسها، شاهد ماجراها و اتفاقاتی هستیم که با توجه به تعریف ادبیات شگرف در نگاه اول باورنکردنی و غیرواقعی به نـظر می رسند، رخدادها این سـؤال را به ذهن خواننده متبادر می کند که آیا با اثری رئال روبروست ؟ به مرور یا در پایان داستان، اتفاقات به ظاهر غیرطبیعی توجیه عقلانی می یابند.
هفتة پیش رنگش کرده بود- سبز تیره و پایه ها، سرخ و زرد شفاف» (محمود،١٣٨٩، ج١: ١١) و اولین سؤالات در ذهن خواننده شکل می گیرد؛ علمدار که بار معنایی مثبت و معنویگونه ای در باورهای مردم دارد، کیست ؟ درخت انجیر معابد که دارای صحن و بارگاه است ، چه کارآیی دارد؟ شخصیت ها و ماجراهای رمان، خواننده را وادار می کنند تا نسبت به اعمال و اندیشه های فرامرز و به ویژه "درخت انجیر معابد" و همچنین ، اتفاقات موجود در رمان تردید کند.
حس کنجکاوی، ترس و تردید در شخصیت و خواننده، به عنوان مضامین ادبیات شگرف بیان می شود که در این رمان با روایت و زاویة دید مناسب ، انتخاب درست شخصیت ها با ویژگی های خاصشان، مثلا سردرگمی شخصیت هایی مثل فرامرز به خوبی به خواننده القا شدند.
نکتة قابل توجه این است که برخی از عناصر و شگردها از قبیل : کانونی شدگی ، تقابل ، شک و تردید و ترس موجود در متن را تقویت و پررنگ کردند و انتخاب دو گونه روایت در رمان درخت انجیر معابد و استفاده از تکگویی درونی در رمان کوابیس بیروت شک و تردید را بیش از پیش بیان کرد."