چکیده:
واجبالوجود در ذات خویش، متصف به صفات متعدد ذاتی و حقیقی است. از سوی دیگر، واجبالوجود شیئی بسیط و در نهایت صرافت است. از دیدگاه صدرالمتألهین، جمع بین صفات متکثر و بساطت ذات حقتعالی، با تکیه بر قاعدۀ بساطت ذات وجود در عین تشکیک مراتب آن، صورت میپذیرد. دیدگاه خاص ارائهشده از سوی صدرالمتألهین در مورد صفات، سبب ارائة ویژگیهایی خاص از سوی وی در مورد صفات الهی میشود. هدف این پژوهش، تبیین این ویژگیها بر اساس تمرکز بر بساطت ذات و تشکیک مراتب صدرایی است و رهیافت آن، که با شیوۀ تحلیلی ـ توصیفی صفات الهی از منظر وی حاصل شده است اثبات پنج خصوصیت ذیل است: 1. ثبوت بالعرض صفات الهی؛ 2. تشکیک صفات؛ 3. توحید و بساطت صفات؛ 4. وجوب صفات؛ 5. حضور صفات در تمام مراتب هستی، برای اوصاف الهی
خلاصه ماشینی:
تبیین آثار بساطت وجود و تشکیک مراتب آن بر کیفیت صفات الهی از منظر صدرالمتألهین * محمدحسین وفائیان ** قاسمعلی کوچنانی چکیده واجب الوجود در ذات خویش ، متصف به صفات متعدد ذاتی و حقیقی است .
در مقابل ، صـفات حقیقـی عـین ذات حـق تعـالی هستند؛ حیثیت صفات متعدد در ذات الهی ، حیثیتی واحد است (صدرالمتألهین ، ١٤٠٤: ٣٤٩) که به حیثیت وجوب وجود راجع اسـت (صـدرالمتألهین ، ١٣٦٣ ب: ٢٥١).
صدرالمتألهین در مواضعی از کلمات خویش ، بعد از بیان عینیت صفات و ذات الهـی و با توجه به بساطت و صرافت وجود، تصریح می کند که وجود صفات الهـی ، وجـودهـایی بالعرض بوده که به واسطة وجود حق تعالی موجودیت پیدا می کنند ٢ و از این رو با بساطت ذات ناسازگار نخواهند بود؛ زیرا چنین ثبوتی ، ثبوتی مجازی اسـت ٣ و بـا بسـاطت حقیقـی ذات قابل جمع است .
در حالی که بنا بر وحدت وجود و تشکیک مراتـب ، علاوه بر این که صفات متعدد، از حیث مصداق و حیثیـت صـدق خـارجی واحـد هسـتند تمامی آن ها دارای وحدتی تشکیکی بوده که ذات هر وصفی که عـین ذات واجـب الوجـود است مقوم مراتب مختلف آن وصف در دیگر موجودات ممکن نیز خواهد بود.
سبزواری نیز بر تشکیک در صفات الهی در شرح کلمات صدرا تأکید می کند و آن را از نتایج بساطت ذات و عینیت آن با صفات برمی شمارد: «حقیقت هر وصفی وجود است و از این رو، تحت مقولة تشکیک قرار خواهند گرفت » (سبزواری ، ١٤٢٨: ١١١).