چکیده:
از جمله ویژگی‌های سلبی عبادالرحمان، که خداوند در آیات 68ـ71 سوره فرقان ذکر کرده، این است که آنان به خدا شرک نمی‌ورزند و قتل نفس (محترمه) و زنا نمی‌کنند. در ادامه، خداوند به کسانی که مرتکب چنین اعمالی ـ بخصوص شرک ـ شوند وعده عذاب جاودان و خوارکننده داده است؛ آنان متحمّل عذاب‌های روحی و جسمی جاودان می‌گردند. در اینکه مرتکب گناهان کبیره چه سرانجامی دارد، آیا در آتش دوزخ جاودانه می‌ماند یا سرانجام، خلاصی می‌یابد، آراء متفاوتی از سوی مفسّران و متکلّمان ارائه شده، اما آنچه را قرآن و روایات تایید می‌کنند این است که چنین افرادی به شرط عدم عناد، مشمول شفاعت واقع می‌شوند؛ اما آمرزش گناهان آنان شروطی دارد که خداوند در آیه ذکر نموده است: توبه، بازگشت به ایمان، و عمل صالح. علت ذکر مجدّد ایمان پس از توبه این است که گناه‌کار حین ارتکاب گناه، از روح ایمان منسلخ می‌شود. بنابراین، ضروری است پس از توبه، مجددا اظهار ایمان کند. ایمان هم وقتی پذیرفتنی است که همراه با عمل صالح باشد، وگرنه صرف لقلقه زبان است. خداوند به کسانی که توبه کنند مژده داده است پس از توبه، گناهانشان را به حسنات تبدیل کند و آثار گناه را از نامه عملشان پاک گرداند. کسانی که توبه می‌کنند، هم خودشان خشنود خواهند شد و هم خداوند از توبه‌شان خرسند خواهد گردید.
خلاصه ماشینی:
"روایاتی هست دال بر اینکه ایمان روحی است در انسان مؤمن؛ وقتی عمدا مرتکب گناهی بشود، بخصوص گناه کبیره و گناهی که مقدماتی دارد ـ مثل قتل نفس عمد که به طور اتفاقی و لحظه‌ای نیست، بلکه باید مقدمات و وسایلی فراهم کرد ـ از وقتی شروع به مقدمات گناه می‌کند، ایمان او ضعیف می‌شود؛ چون آگاهانه به طرف مخالفت با خدا می‌رود؛ گویا روبه‌روی خدا ایستاده است؛ می‌گوید: درست است که تو از این کار منع کرده‌ای، ولی من انجام می‌دهم!
ایمانی که هیچ اثری در عمل نداشته باشد ایمان کاذب است؛ واقعا نمی‌شود گفت ایمان است، مگر اینکه امکان عمل برایش فراهم نشود؛ مثلا، کسی آخر عمرش ایمان بیاورد، اما نفهمد که آخر عمرش است و تصمیم داشته باشد همه اعمال صالح را انجام بدهد و تدارک مافات کند، ولی فرصتی نشود که عملی بجا بیاورد، البته این ایمان‌مؤثر و موجب‌نجات‌اوست.
تا اینجا توجیهی بود برای اینکه چرا خداوند پس از ذکر توبه، ایمان را ذکر کرد و چرا پس از ایمان، عمل صالح را شرط کرد؛ مگر اصل توبه برای آمرزش کافی نیست؟ جواب این است که اصل توبه برای آمرزش کافی است، اما چون بعد می‌فرماید: «فأولئک یبدل الله سیئاتهم حسنات»، شروطی دارد.
اما اگر توبه کرد و عمل صالح انجام داد، نوبت تبشیر می‌رسد؛ بشارت می‌دهد که نه تنها گناهانش محو و سیاهی‌ها از او برداشته می‌شوند، بلکه نامه عملش نورانی و خواندنی می‌شود؛ مثل اصحاب یمین که در آیات دیگر فرموده است: وقتی نامه عملشان را می‌بینند، می‌گویند: «هاؤم اقرؤوا کتابیه»(حاقه: 19)؛ بیایید نامه مرا بخوانید!"
(
, 
, 
)
