چکیده:
یکی از مباحث مهم در حیطة مطالعات اجتماعی، مفهوم شهروندی است. این مفهوم در صدد اشاعة اصول اساسی دموکراسی در بین افراد جامعه است. از این منظر، مسائل تربیت شهروندی از اهمیت خاصی برخوردار است، به طوری که اغلب این مسائل نقش حیاتی را در فرایند تشکیل یک ملت و تحکیم پایههای دموکراسی بازی میکند و سبب میشوند بین نظام مدرسه و محیط اجتماعی – سیاسی کنش متقابل بوجود آید .نظام آموزش متوسطه از ابتدای قرن بیستم توجه خاصی به مفهوم شهروندی داشته است، چنان چه که از مهم ترین اهداف نظام تعلیم و تربیت، پرورش شهروندانی آگاه به حقوق و وظایف خود و همچنین متعهد در قبال جامعه باشد. بدون تردید مدارس در این عرصه نقش مهمی را دارا هستند و برنامههای درسی به گونه ای باید طراحی شوند که از یک سو دانشآموزان را درجهت رسیدن به چنین هدفی یاری دهند و از سوی دیگرعواملی را که مانع رسیدن به چنین هدفی می گردند شناسایی کرده و در جهت رفع آنها بکوشند، چراکه برنامههای درسی (برنامه درسی پنهان ) مدارس می توانند با ایجاد موانع برسر راه تربیت شهروندی حامل خطراتی باشند. مقاله حاضر از طریق بررسی ها و مطالعات میدانی در تلاش است تا ضمن شناسایی این آسیب ها، راهکارهایی را برای بهبود آنها پیشنهاد نماید. در این راستا از طیف وسیعی از مطالعات انجام شده در حیطه شهروندی و تربیت شهروندی مدد گرفته شده است. این مطالعات برای جامعه ایرانی بومی سازی شده است و سرانجام آسیب های خطرآفرین در قلمرو برنامههای درسی مدارس (برنامه درسی پنهان) برای تربیت شهروندی شناسایی نموده که عبارتند از جو اجتماعی با میانگین 72/3 و انحراف استاندارد 65/0، ساختار سازمانی با میانگین 47/3 و انحراف استاندارد 77/0، تعامل میان معلم و دانشآموز با میانگین 57/3 و انحراف استاندارد 68/0. مقیاس میانگینها با طیف سه درجه ای آسیب قوی، آسیب متوسط و آسیب ضعیف بیانگرآن است که سطح آسیب زایی مؤلفه جو اجتماعی در سطح قوی و سطح آسیب زایی دو مؤلفه دیگر در سطح متوسط میباشد.در پایان این نوشتار راهکارهایی برای مقابله و بهبود وضعیت تربیت شهروندی ارائه میدهد.
خلاصه ماشینی:
"جدول شماره 8- توزیع انتخاب معلمان در مؤلفه جو اجتماعی بر اساس سه سطح ضعیف، متوسط و زیاد با توجه به میزان تحصیلی طیف قضاوت رشته تحصیلی ضعیف (1 تا 33/2) متوسط (34/2 تا 66/3) زیاد (67/3 تا 5) مجموع علوم ریاضی (گروه اول) -- 17 26 43 علوم تجربی (گروه دوم) 8 29 38 75 علوم انسانی (گروه سوم) 5 94 145 244 هنـــر (گروه چهارم) 1 4 3 8 مجموع 14 144 212 370 جدول شماره 9 - نتایج تحلیل واریانس برای تعیین تفاوت بین گروهها با توجه به رشته تحصیلی در مؤلفه جو اجتماعی جمع مجذورات df میانگین مجذورات F سطح معنیداری میانگین بین گروها 275/0 3 164/9 225/0 879/0 میانگین درون گروهها 792/148 366 407/0 مجموع 066/149 369 جدول شماره 10 (زیر) بیانگر آزمون شفه مربوط به گروههای تقسیم شده بر اساس رشتههای تحصلی و مؤلفه جو اجتماعی میباشد که این آزمون نیز در مقایسه گروهها هیچ رابطه معنیداری را نشان نمیدهد.
جدول شماره 28- توزیع انتخاب معلمان در مؤلفه کنش متقابل معلم و دانشآموز بر اساس سه سطح ضعیف، متوسط و زیاد با توجه به رشته تحصیلی طیف قضاوت رشته تحصیلی ضعیف (1 تا 33/2) متوسط (34/2 تا 66/3 ) زیاد (67/3 تا 5 ) مجموع علوم ریاضی (گروه اول) -- 22 21 43 علوم تجربی (گروه دوم) 11 27 37 75 علوم انسانی (گروه سوم) 14 107 123 244 هنـــر (گروه چهارم) -- 5 3 8 مجموع 25 161 184 370 جدول شماره 29 - نتایج تحلیل واریانس برای تعیین تفاوت بین گروهها با توجه به رشته تحصیلی در مؤلفه کنش متقابل معلم و دانشآموز جمع مجذورات df میانگین مجذورات F سطح معنیداری میانگین بین گروها 760/0 3 253/0 662/0 576/0 میانگین درون گروهها 913/139 366 382/0 مجموع 673/140 369 -- جدول شماره 30 (زیر) بیانگر آزمون شفه مربوط به گروههای تقسیم شده بر اساس رشتههای تحصلی و مؤلفه کنش متقابل معلم و دانشآموز میباشد که این آزمون نیز در مقایسه گروهها هیچ رابطه معنیداری را نشان نمیدهد."