چکیده:
کتاب التکلیف شلمغانی(م ٣٢٢ ق ) از همان زمان تالیف ، به ویژه با توجه به اینکـه هنـوز انحرافی از شلمغانی سر نزده بـود و او یکـی از افـراد مـورد اطمینـان حسـین بـن روح (م ٣٢٦ق ) محسوب میگردید، مورد توجـه شـیعیان قـرار گرفـت و بـه تـدریج در تمـام خانه های شیعیان جای یافت . بعد از آشکار شدن انحراف شـلمغانی مسـئله اعتبـار ایـن کتاب اذهان شیعیان را به خود مشـغول سـاخت . از ایـن رو حسـین بـن روح ، کتـاب را مطالعه کرد و به صحیح بودن تمام روایات آن به جز دو یا سه مورد تاکید ورزید. از این پس بود که مولفان شیعه اهتمام خود را به این امر اختصاص دادند که از مقبولیت کتاب التکلیف در بین شیعیان بکاهند؛ زیرا مولف این کتاب را به دور از قابلیـت هـای لازم در مییافتند. با وجود این ، بررسی کتاب های فقهی مولفان شیعه روشن می سازد که آنها در مباحث فقهی خود، کتاب التکلیف شلمغانی را نادیده نینگاشته اند و حداقل تا قـرن دهـم هجری این کتاب با نام و مشخصات کامل در دسترس برخی از آنها قرار داشته است .
خلاصه ماشینی:
(نـک : نجاشـی ، ١٣٦٥: ٣٧٩-٣٧٨، طوسی، ١٤١١: ٣٩١، مسعودی، بیتا، ٣٤٣) از کتاب های مهـم وی مـیتـوان بـه کتاب «الاوصیاء» اشاره کرد که کتابی بوده متشـکل از روایـاتی در مـورد انبیـاء گذشـته و سپس معصومین علیهم السلام و شامل مواردی از جملـه مختصـری از تـواریخ آنهـا ماننـد موالید و نحوه درگذشت و نیز برخی کرامات آنها بوده است و نیز مجموعه روایاتی کـه از شلمغانی باقی مانده مربوط به همـین کتـاب وی اسـت .
(همان ، ٤٠٩) به هر حال به این ترتیب بود کـه کتـاب التکلیـف جایگـاه خود را در خانه های شیعیان از دست نداد، اما با وجود این ، چون به شـهادت ابـن روح برخی روایات جعلی در این کتاب یافت میشد علمای شیعه رجـوع بـه ایـن کتـاب را برای شیعیان جهت آگاهی از احکـام ، در اولویـت نمـیدانسـتند.
(حلی، ١٤١١: ٢٥٤) به هر ترتیب با توجه به اینکه شخصیت هایی چون ابن بابویه ، صدوق و مفید این کتاب را دریافت داشـته و نیـز روایـت کـرده انـد و همچنین با توجه به اینکه آنها تنها روایت مخالف ایـن کتـاب را مسـئلۀ بـاب شـهادت دانسته اند گاه احتمال داده شده که صـدوقین و مفیـد در «رسـاله »، «فقیـه » و «مقنعـه » از روایات التکلیف شلمغانی استفاده کرده اند، البته از این روی که علم به صحت محتـوای آن مگر مواضع خاص داشته اند و نیز از این رو اشاره ای به مدرک نکرده اند که از ترویج دادن مطالب شخص فاسدی پرهیز کرده باشند.