چکیده:
سیرٔه حکومتی حکیمانه علی(ع ) منبعی هدایت گر برای همه مصـلحان برجـای گذاشـته است . بخشی از این سیره تعامل با اقلیت های دینی حاضر در جامعه اسلامی است . شیؤه تعامل با اقلیت های دینی همواره ، از مباحث مطرح در جوامع اسلامی بوده اسـت . قـرآن خطوط کلی این تعامل را ترسیم و پس از پیامبر(ص ) نیز، قرآن نـاطق ، علـی(ع )، نمـود عینی و عملی آن را مجسم کرده است . حکومت مقتدر صفویان ، نخستین دولت امـامی مستقل ، با شعار پیروی از سیرٔه ائمه (ع ) به عرصه آمد و دو قرن و نیم ، بر ایران حکومت کرد. این نوشتار نخست به معرفی چند اصل کلی از سیرٔه علی(ع ) در تعامـل بـا اقلیـت های دینی میپردازد و سپس ، به شیؤه تطبیقی، آن اصول را در سیرٔه حکومتی صفویان بررسی و کاستیها و نقض آنها را در این حکومت برجسته میکند. وجود تفاوت آشـکار بین این دو سیره نتیجه مقایسه آنهاست که عمدتا به دلیل تفاوت در اهداف و نوع نگاه به حکومت بوده است .
خلاصه ماشینی:
مقایسه شیوة تعامل با اقلیت های دینی در حکومت امام علی(ع ) و حاکمان صفوی * عباس مسیحی ** زهرا حق پرست چکیده سیرٔە حکومتی حکیمانه علی(ع ) منبعی هدایت گر برای همه مصـلحان برجـای گذاشـته است .
اصول و قواعد کلی تعامل با اقلیت های دینی در سیرة حکومتی امام علی(ع ) نگاه به انسان از تعلیمات همه پیامبران (ص ) آن بود که انسان ها در آفرینش یکسان اند؛ زیـرا خـدای آنها یکی است و او دربارة انسان ، ورای پیوستگیها و وابستگیهـای سیاسـی، اجتمـاعی، قومی و نژادیاش ، تنها بر پایه کردارش (تقوا و عمل صالح ) داوری میکند.
او به کارگزارانش نیز دستور میدهد بهتـرین افـراد را بـرای قضـاوت برگزیننـد کـه راسخ ترین اشخاص در دانش و بردباری و پارسایی و سخاوت باشـند و خودشـان نیـز، در قضاوت و احقاق حقوق مردم از تبعیض بپرهیزند:«حق را به صاحب حق ، هر کس که باشد، نزدیک یا دور، بپرداز و در این کار شکیبا باش و ایـن شـکیبایی را بـه حسـاب خـدا بگذار؛ گرچه اجرای حق مشکلاتی برای نزدیکانت فراهم آورد» (نهج البلاغه : نامـه ٥٣).
از دورة اسماعیل دوم ، به دلیل کوتاهی آن ، گزارش چنـدانی در دسـت نیسـت ؛ جـز اینکه وی فرمان داد نام ائمه (ع )، از روی سکه ها حذف شود؛ زیرا دست کافران (اقلیـت های دینی) به آنها میخورد و آنهـا نجـس انـد (منشـی قزوینـی، ١٤٦:١٣٨٧؛ افوشـته ای نطنزی،١٣٥٠: ٣٢)؛ البته این دستور را برخی از روی دشمنی با تشیع دانسته اند (هینتس ، ١٣٨١: ١٣٥).