چکیده:
ابن سینا فیلسوف بزرگ و تاثیرگذار اسـلامی در اسـلام و غـرب اسـت کـه نظریـه اتصال عقل به عقل فعال او یکی از اجزای مهـم اندیشـه وی و مـوثر بـر فلاسـفه بعدی است . این نظریه یکـی از دو دیـدگاه مطـرح در شـناخت شناسـی اسـت و در ساختار هستی شناسی و جهان بینی الاهی قرار می گیرد. همچنین از مصادیق یکـی از دو نگرش کلان ، درباره رابطه (ایجابی یا سلبی ) عالم و انسان بـا مبـادی و جـزء دسته ایجابی است که خود انسان را هم نادیده نمی گیرد. این نوشتار، واکاوی چنین نظریه ای را بر عهده دارد، با این پرسش که ، اتصال چیست و عقل و عقل فعال چه وضعیتی دارند؟ بررسی دیدگاه فلسفی ابن سینا نشان می دهد که اتصال ، توجه ، روی آوردن ، آمادگی کامل و دسترسی نفس به عقل فعال است همراه با پیمـودن مسـیر شناخت از حس تا عقل - که با عقل ، به معنای خاص ، متصل می شود- و آنگاه ، به طور دفعی ، «اشراق و افاضه صورت عقلی بالفعل » توسط عقل فعال و «دریافـت و ارتسام به صورت عقلی یا شناخت عقلی » توسط عقل تحقق می یابد. عقل ، در ایـن ارتباط ، متحد با عقل فعال نمی شود.
خلاصه ماشینی:
"به عبارت دیگر، شناخت که به طور کلی عبارت از حصول ، ارتسام ، انطباع و تمثل صـورت در قوای ادراکی است ، در درک عقلی ، با نقش بستن صورت عقلی ، کلـی و مجـرد بالفعـل در عقـل تحقق می یابد و این خروج عقل از حالت بالقوه و رسیدن به فعلیت ، یعنی دست یـابی بـه صـورت عقلی بالفعل ، که همان تعقل و شناخت عقلی است ، با اتصال به عقل فعال رخ می دهد.
همین که انسان فعالیت های شناختی مقدماتی را انجام داد، بر اساس قانون تکوینی شناخت عقلی ، متصل به عقل فعال می شود و در وضعیت اتصـال ، اثرگـذاری عقـل فعـال ، یعنـی اشراق و افاضه صورت ، و اثرپذیری نفس ، یعنی دریافت افاضه یا مرتسم شدن به صورت عقلی و درک آن ، اتفاق می افتد.
٦. سیر شناخت عقلی در وضعیت اتصال واقعیاتی که در وضعیت اتصال رخ می دهد، بر اساس تحلیل انجام شده در بخش اتصال و تحلیـل آینده در بخش اشراق و افاضه ، به این ترتیب است : - توجه و روی آوردن عقل به عقل فعال ٢٣ - اثرگذاری عقل فعال بر عقل در قالب اشراق و افاضه صورت عقلی - اثرپذیری نفس - دریافت و قبول افاضه - ارتسام نفس به صورت عقلی - درک و شناخت عقلی - خروج عقل از قوه به فعل بنابراین ، از یک سو همه فعالیت های شناختی انسـان ، از جملـه اتصـال بـه عقـل فعـال و حتـی فعالیت های عقل فعال ، برای ارتسـام صـورت عقلـی و درک عقلـی اسـت ؛ و از سـوی دیگـر، در وضعیت اتصال چند چیز واقع می شود تا به ارتسام برسد."