چکیده:
با وجود گذشت تنها چند دهه از طرح نظریه گفتمان ، امروزه این رویکرد در حوزه های مختلفی از علوم انسانی و اجتماعی بسط و عمومیت قابل توجهی یافته است . این مقاله در صدد تبیین نظریه گفتمان در حوزه علوم انسانی بر اساس نظریه میشل فوکو می باشد. به باور فوکو گفتمان ، مقوله ای بزرگتر از زبان است ، کل حوزه اجتماع را در بر گرفته و نظامهای حقیقت را بر سوژه ها یا فاعلان اجتماعی استیلا می بخشد. مفهوم محوری در نظریه گفتمان فوکو، حکم است . فوکو گفتمان را مجموعه ای از احکام می داند که تا زمانی به عنوان گفتمان تعریف می شوند که متعلق به صورتبندی گفتمانی مشترکی باشند. او معتقد است که گفتمان ، مجموعه ای متشکل از تعداد محدودی از احکام می باشد که می توان برای آنها مجموعه ای از شرایط وجودی را تعریف نمود. فوکو همچنین معتقد است که گفتمان مفاهیم گسترده ای را در بر می گیرد که تلاش می کند که صورتبندی های گفتمانی و واحدهای ایدئولوژیک را به صورت نظری بازتعریف کنند. صورتبندی هایی که دانش و تجربه را سازماندهی نموده و به کمک نقش غالب خود مانع از هر گونه بدیل دیگری می شوند. هدف این مقاله ، تبیین نظریه گفتمان فوکو و معرفی ابعاد، مولفه ها و اجزای آن است و در غایت امر نیز به ارزیابی آن مبادرت خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
دیرینه شناسی دانش و گفتمان درآمدی بر نظریه گفتمان فوکو دکتر سید وحید عقیلی ١،امیر لطفی حقیقت 2 چکیده با وجود گذشت تنها چند دهه از طرح نظریه گفتمان ، امروزه این رویکرد در حوزه های مختلفی از علوم انسانی و اجتماعی بسط و عمومیت قابل توجهی یافته است .
گفتمان ، دیرینه شناسی دانش ، صورت بندی گفتمانی ، حکم ، تبارشناسی و اپیستمه تاریخ دریافت مقاله : ١٣٨٨/٩/٢٧ تاریخ پذیرش مقاله : ١٣٨٨/١٠/٢٣ ١-دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات (نویسنده مسئول ) ٢-دانشجوی کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات مقدمه نظریه گفتمان اساسا در زبان شناسی پدید آمد و تا به امروز تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته و طی قریب به یک دهه اخیر، این نظریه در حوزه های متنوعی از علوم انسانی کاربرد گسترده ای پیدا کرده است .
مرحله سوم ، شکل علمی که در آن ، شکل معرفت شناختی با معیارهای شکلی و قوانین حاکم بر ایجاد قضایا منطبق و هماهنگ می شود؛ و مرحله چهارم ، صوری یا شکلی شدن ، که در آن گفتمان علمی ، اصول موضوعه ، ساختار قضایا و قواعد تحولات خودشان را تعریف می کنند ( درویفوس و رابینو، ١٣٧٩،صص ٢١-٢٨) فوکو به بیان قواعد گفتمانی ناظر بر موضوع شناسایی ، انواع گزاره ها، مفاهیم و راهبرها، می پردازد و معتقد است که این موضوع شناسایی در نتیجه تعاملات موجود میان سه عامل شکل می گیرد: الف ) سطوح ظهور (حوزه هایی که موضوع شناسایی در آنها ظاهر و مطرح می شود.