چکیده:
عرفیشدن یکی از مفاهیم مهم در عرصه جامعه شناسی دین به شمار میرود که محل مناقشه ی نظریه پردازان گوناگون بوده است . بر اساس نتایج پژوهش های مختلف ، برخی چنین استدلال میکنند که عرفیشدن آینده ی حتمی تمامی جوامعی است که روبه توسعه داشته یا چنین برنامه ای را در پیش گرفته اند. در مقابل ، برخی دیگر، با تردید دراین نظر، بروز و گسترش عرفیشدن را در جامعه مرتبط با عوامل مختلفی از جمله دین رایج در آن جامعه میدانند. بر اساس نظریه ی عرفیشدن ، ظهور و گسترش این فرایند در یک جامعه با عوامل مختلفی در ارتباط است . از جمله متغیرهایی که برخی نظریه پردازان آن را با زمینه های مساعد برای عرفیشدن مرتبط میدانند، سن است . آنها معتقدند که گروه های سنی جوان در جامعه نسبت به گروه های با سنین بالاتر بیشتر مستعد تغییر در ارزشها، نگرش ها و کنش های سنتی خود هستند. در نتیجه این گروه بیشتر امکان تغییر از اندیشه ی دینی به اندیشه ی عرفی را دارند. این پژوهش بر آن است تا ضمن مطالعه و سنجش تجربی شاخص عرفیشدن در یک جمعیت ایرانی مسلمان یعنی شهروندان تهران بزرگ ، به بررسی این فرضیه بپردازد که آیا عرف گرایی در افراد با سن آنان رابطه دارد. روش پژوهش متناسب با هدف تعمیم پذیری و کمیت پذیری نتایج ، پیمایش بوده است . جمعیت آماری شامل تمامی شهروندان ١٥ تا ٧٥ سال تهران بزرگ بوده که از این میان ١٢٠٠ نفر به روش اتفاقی انتخاب شده اند. نتایج پژوهش دو محور اساسی داشت . نخست این که شاخص عرفیشدن و ابعاد گوناگون آن نزدیک به سطح متوسط قرار داشته است . علاوه براین بررسی رابطه عرفیبودن با سن جمعیت مورد بررسی این فرضیه را تایید کرد که گرایش های عرفی در میان جوانان بیشتر از گروه های سنی بالاتر بوده است . به بیان دیگر، نشان داده شد که عرفیبودن با سن رابطه ای معکوس دارد.
خلاصه ماشینی:
در مقابل تقابل نظری یادشده در بالا که به ویژه در حوزه جامعه شناسی دین و آنجا که نظریه های عرفیشدن تکوین یافته ، مشاهده میشود، جهان شامل حداقل سه دسته از جوامع است که بر اساس نسبت آنها با فرایند عرفی شدن از هم متمایز میگردند.
هدف کلی این است که مشخص شود فرایند موجود در جامعه ایران ، به سوی جامعه دینی یا به اصطلاح قدسی به پیش می رود، یا برعکس ، این جامعه را به سوی عرفیشدن سوق میدهد؟ پیشینه تجربی پژوهشهای خارج از کشور اندرسن (٢٠١٠) در مطالعه ای با استفاده از داده های پیمایش دین و کلیسا در اروپای وسعت یافته ٦ در سال ٢٠٠٦ انجام داده ، 7 نقش دین را در جامعه ایرلند مورد بررسی قرار داده است .
نتایج تحقیق نشان دهنده یک کاهش در میزان دینداری این دو گروه دانشمند همراه با تغییر در الگوی دینداری آنان است هالمن و درالانس (٢٠٠٦) در پژوهش خود برای بررسی میزان عرفیبودن اروپای امروز، به مطالعه عرف گرایی مردم اروپا پرداخته اند و برای این کار، دینداری افراد را با تأکید بر بعد باور دینی علاوه بر عمل دینی به عنوان شاخص عرف گرایی، مورد بررسی قرار داده اند.
در نهایت ، فرضیات اصلی تحقیق مورد تأیید قرار گرفته است ؛ فرضیاتی که به زعم پژوهشگران ، حاصل نوعی بازنگری در نظریه ی سنتی عرفیشدن و تحلیل این فرایند بر اساس شرایط و متغیرهای مربوط به احساس امنیت هستیشناختی است فیلیپس (٢٠٠٤) در مطالعه ی خود به آزمون تجربی نظریه بازار دینی از نظریه های مهم جامعه شناسی دین میپردازد.