چکیده:
نقد پایه های ایدئولوژیک - هژمونیک توسعه بر مبنای مدرنیسم و رویکردهای آن ، باعث شکل گیری جریانی تحلیلی و ضد توسعه شد، که از آن به عنوان پسا توسعه نام برده می شود. در چند دهه اخیر جهت دهی سیاسی و اقتصادی به توسعه همراه با رویکرد نخبه گرایانه آن، باعث شکل گیری گفتمان پسا توسعه شده است. گفتمان پسا توسعه در اشکال جدیدش با تاکید بر رویکرد اجتماعی و مردم گرایانه توسعه ، پایه ها ی فرهنگی، اقتصادی، فلسفی و سیاسی توسعه را به باد انتقاد گرفته و در ضدیت با آن به مثابه یک استحاله فرهنگی، نمودهایی از بازنمایی های اجتماعی و مردم گرایانه را برای توسعه به عنوان یک رویکرد برگزیده است. در واقع ساختار روابط ذاتی قدرت در بازنمایی های گفتمان توسعه مدرنیستی و رویکرد سیاسی و اقتصادی محض آن ، گفتمان پسا توسعه را شکل داد. تاکید بیشتر بر جامعه مدنی و مشارکت توده در فرآیند توسعه از محورهای اساسی گفتمان پسا توسعه بوده است. مقاله زیر با تشریح گفتمان پساتوسعه ، یکی از مهمترین رویکردهای آن را که امروزه از آن به عنوان توسعه مردمی یاد می شود، شرح می دهد. این رویکرد مبتنی بر تغییر جهت جامعه بر مبنای پنج محور اساسی است که گفتمان پسا توسعه آنها را بر مبنای جامعه و توده مردم و بر خلاف رویکردهای مدرنیستی و نخبه گرایانه غربی – شمالی[i] که مبتنی بر روابط قدرت هژمونیک هستند، شکل داده است. [i] - منظور از غربی - شمالی (Western-Northern) در واقع همان دسته بندی الگوهای توسعه مدرنیستی بر مبنای شمال – جنوب و غربی- شرقی است. گفتمان پسا توسعه تاکید می کند که گفتمان توسعه مدرن به صورت خطی و به مثابه الگویی هژمونیک از سمت کشورهای غربی و یا کشورهای شمال به سمت کشورهای شرقی و یا کشورهای جنوب سرازیر می شوند.
خلاصه ماشینی:
نظریه پردازان این مکتب تاکید می کنند که گفتمان توسعه اغلب قوم مدارانه ( اروپا محور) جهان شمول و بر اساس مدلهای غربی – صنعتی است و با توجه به منابع محدود دنیا، بر این امر تاکید می کند که راه درست راه غرب است ، و استفاده از زمینه های محلی، فرهنگی و تاریخی مردم باعث می شود تا آنها در جهل مفرط توسعه نیافتیگی و بی ثباتی باقی بمانند(-٢٠٠٥١١١,Willis ١١٣).
جدول شماره ١: مبانی تفاوت مفهوم توسعه و پسا توسعه مبنای تفاوت توسعه پسا توسعه تعریف بر پایه تولید و تغییر در طبیعیت بر پایه تغییر در فرهنگ و انسانی کردن توسعه شکل غال توسعۀ اشیا توسعۀ انسان منطق و الگو کمیابی فرا کمیابی ارزشها و روابط مادی و فردی فرا مادی و جمعی الگوها مدرن برون زا و غربی غیر مدرن ، غیر غربی، درون زا نظم و عقلانیت فنی فرهنگی و مدنی کارگزاران تغییر کارفرمایان ،کارگران ، مردان زنان ، جوانان ، افراد بومی تحول از بالا به پایین از پایین به بالا منابع تغییر توسعه ای طبقات مردم عادی دال مرکزی اقتصاد و رشد به مثابه همه چیز فرهنگی و انسانی کردن توسعه متولی توسعه دولتها و شرکتهای سرمایه ای چند ملیتی در عصر نئولیبرالی سازمانهای غیر دولتی (NGO) و جامعه مدنی به طور کلی مفروضات مفهومی و کاربردی مورد انتقاد پسا توسعه گرایان از این قرار است : توسعه مفهومی به شدت مورد مجادله است .