چکیده:
کندوکاو در روش های درهم تنیده اسطوره، افسانه و روان شناسی بسیاری از لایه های پنهان و ناخودآگاه موجود در اسطوره ها و افسانه ها را برای ما آشکار می کند. تولد نمادین یکی از بن مایه های مکرر است که در کهن الگوی قهرمان اتفاق می افتد. در این بن مایه شاهدیم که چگونه عناصر کیهانی کودکی را که به شکلی نمادین متولد شده، پشتیبانی می کنند. کار اصلی کهن الگوی قهرمان، آماده ساختن قهرمان برای پذیرش تکالیف بزرگ و تحمل بحران-های بزرگ روحی و به انجام رساندن رسالتی است که پیش از تولد برای او تعیین شده است. از این رو، در اسطوره ها و افسانه های ملل مختلف می توان شاهد این تولد نمادین بود. رستم، زال، سام، ایزد مهر، حضرت مسیح (ع)، بودا و بسیاری دیگر تولدی نمادین دارند. در این جستار در پی آنیم که با روشی توصیفی- تحلیلی نشان دهیم که گونه های متفاوت تولد نمادین در اسطوره ها و افسانه ها با نمادپردازی های مختلف بیانگر تقدیر قهرمانی هستند.
خلاصه ماشینی:
جوزف کمبل (١) در اثر خود به نام قدرت اسـطوره، الگـويي معـين را بـراي قهرمان اسطوره اي بيان مي کند: «حتي شـايد بتـوان گفـت در يـک قهرمـان اسـطوره اي کهن الگويي وجود دارد که زندگي او در سرزمين هاي گوناگون ، توسط گروه هاي کثيري از مردم نسخه برداري شده است » (کمبل ، ١٣٨٠: ٢٠٦).
٣- تولد نمادين و گونه هاي آن با اندکي تأمل در ساختار اصلي اسطوره ها و افسانه هاي ملل مختلـف بـه ايـن نکتـه پـي مي بريم که يکي از مکررترين بن مايه هاي کهن الگوي قهرمان ، تولد نمادين و غيرمتعـارف قهرمان در ابتداي اين گونه روايت هاست : دشوار و غيرطبيعي زاده شدن برخي از پهلوانان نظير هرقل و رستم ، آرتور، سه تن از يلان نارت ...
اين بن مايه ها، مکرر در اسطوره ها و افسانه هـا تکرار مي شود و نکته اي که در همة آنها مشترک است ، اين است کـه ايـن گونـه تولـد، از همان ابتدا بر قهرماني کودک به دنيا آمده دلالت مي کند.
بن ماية غالب ديگري که در افسانه هاي عاميانه دربارآ تولد قهرمان مي آيد، بـي فرزنـد بودن مادر و پدر او که اکثرا شاه و ملکه هستند تا ميـان سـالي ، و بـاردار شـدن مـادر بـا خوردن سيب يا اناري خاص و به دنيا آمدن قهرماني است که وارد ماجراهاي کهن الگويي بسياري مي شود.
٣-٥- تولد با ظاهري ناقص در اين بن مايه ، قهرمان که غالبا فرزند کوچک پادشاه است ، از سلامت جسماني برخوردار نيست و به دليلي بـا ظـاهري نـاقص بـه دنيـا مـي آيـد، امـا در سـفر قهرمـاني خـود بـر دشواري هايي پيروز مي شود که هيچ کدام از بـرادران توانـايي مبـارزه بـا آن را ندارنـد.