شناسایی عوامل مؤثر بر توسعۀ سیستم کتابخانۀ دیجیتالی؛ (دیدگاه مدیران کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران) مقاله

هدف: این پژوهش با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر توسعۀ سیستم کتابخانۀ دیجیتالی کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران از دیدگاه مدیران این کتابخانه‌ها انجام شد. روش: پژوهش از نوع کاربردی بوده و به شیوۀ پیمایشی – تحلیلی صورت گرفته است. ابزار گردآوری داده‌ها ‌پرسش‌نامۀ ‌محقق‌ساخته بود که بر مبنای تعریف فدراسیون جهانی کتابخانۀ دیجیتالی (شامل چهار محور اساسی نیروی انسانی، مجموعه، خدمات و فناوری) و با مرور متون و منابع مرتبط و با اعمال نظر متخصصان حوزه تهیه شد. جامعۀ آماری پژوهش مدیران کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران بودند. یافته‌ها: از سوی جامعۀ آماری 43 عامل مطرح‌شده در این پژوهش، همگی مؤثر قلمداد شدند. مؤثرترین عاملی که برای توسعۀ کتابخانه‌های دیجیتالی ایران مدنظر قرار گرفت، عامل آموزش نیروهای داخلی در کنار برون‌سپاری برخی از فعالیت‌ها به متخصصان حوزۀ کتابخانۀ دیجیتالی بود و مهم‌ترین راهکار برای ارتقای خدمات، آگاهی و الگوبرداری از تجربیات برتر داخلی و بین‌المللی (با کسب بالاترین رتبۀ لیکرت83/4 از 5 در طیف لیکرت) است و تعیین سطوح دسترسی به اطلاعات کتابخانۀ دیجیتالی (با کسب پایین‌ترین رتبۀ لیکرت 33/3 از 5 در طیف لیکرت) کم‌اهمیت‌ترین عامل بود. تفاوت معناداری بین دیدگاه مدیران مورد مطالعه، نسبت به راهکارهای مؤثر بر توسعۀ خدمات و فناوری سیستم کتابخانۀ دیجیتالی وجود دارد. اصالت / ارزش: پژوهش حاضر جزو اولین پژوهش‌هایی است که به شناسایی عوامل مؤثر بر توسعۀ سیستم کتابخانۀ دیجیتالی می‌پردازد. شناسایی این عوامل شاید نقش بسیار مهمی در پیشرفت و بهبود امور کتابخانه‌های دیجیتالی ایفا کند.

متون مورد استفاده در تهيۀ پرسش نامه نويسنده هدف پژوهش طبيبي (١٣٧٤)؛ تساکوناس و پاپاتئودور (2009) اسبتررنااتمژيريک زدر کتابخانۀ ديجيتالي ماهاپاترا (١٣٨٦) عليجاني (١٣٨٧)؛ داورپناه (1378) ارتقاي مهارت کاکنان سرينيواسلو١٤ (٢٠٠٠) ر کورال ١٥ (٢٠١٠) کلارک ١٦ (٢٠٠١) رادفر (١٣٩٠) بررسي مجموعه سازي در کتابخانه هاي ديجيتالي دورانت (١٣٨٩) تعيين ملاکهاي خريد سوسانا١٧ (٢٠٠٦) بررسي توسعۀ منابع به روش توليد عليدوستي و نظري (١٣٨٥)ديفيليس و کنستانس ١٨ (2006) بررسي توسعۀ منابع به روش اشتراک منابع جوي ١٩و همکاران (٢٠٠٦) بررسي توسعۀ منابع به روش اهدا مولينا٢٠ (٢٠٠٤) ارزيابي منابع يافته ها داشتن برنامۀ مدون براي توسعۀ کمي و کيفي نيروي انساني ؛ تأمين بودجۀ کافي آموزش نيروهاي داخلي در کنار برون سپاري برخي از فعاليت ها؛ افزايش تعداد نيروي انساني متخصص همگام سازي مهارت هاي فني نيروهاي شاغل با پيشرفت هاي حوزة فناوري برگزاري کارگاه هاي آموزشي به منظور ارتقاي مهارت نيروهاي شاغل ؛ در نظر گرفتن برنامه هاي آموزش ضمن خدمت براي کارکنان به صورت دوره اي فراهم کردن امکان ادامۀ تحصيل کارکنان در رشته هاي مرتبط تدوين خط مشي مدون براي مجموعه سازي و تهيۀ منابع الکترونيکي؛ در نظر گرفتن کميتۀ انتخاب مجزا و متشکل از متخصصان براي خريد و تهيۀ منابع الکترونيکي؛ تأمين بودجۀ مجزا براي دسترسي به منابع و پايگاه اطلاعاتي معتبر بين المللي خريد منابع الکترونيکي (بر اساس اعتبار، روزآمدي، راحتي استفاده ، صحت مطالب ، ارتباط موضوعي با نياز مخاطب ، قيمت ، پوشش ، تواناييهاي جست وجو و عملکردهاي رابط کاربر، کيفيت پشتيبانيهاي فني) توليد منابع الکترونيکي با به کارگيري ابزارهاي مناسب ديجيتال سازي عضويت در کنسرسيوم هاي تأمين منابع ، به ويژه کنسرسيوم محتواي ملي؛ داشتن چارچوب قانوني و نظارتي در ارتباط با ديگر سازمان هاي طرف مبادله داشتن معيار و قواعد مشخص براي استفاده از منابع رايگان وبي (از جمله پايگاه هاي رايگاني مانند DOAJ) ارزشيابي دوره اي مجموعۀ موجود (اطمينان از صحت و کامل بودن اطلاعات )؛ روزآمدسازي مجموعه ادامه جدول ١.