چکیده:
نمایش مذهبی یکی از مؤلفه‌های فرهنگی دیرینه تاریخ ایران است. در فرهنگ تشیع، نمایش مذهبی یا به عبارت مصطلح آن، تعزیه به عنوان یکی از مراسم عزاداری برای شهادت سیدالشهدا ابی عبدالله الحسین(ع) شناخته می‌شود. پس از شهادت مظلومانه امام حسین(ع)، مسلمانان به خصوص شیعیان با برپا کردن مراسم سوگواری برای زنده نگه داشتن فلسفه قیام امام حسین(ع) کوشیده‌اند. در این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه‌ای، قدمت نمایش مذهبی در ایران، تاریخ پیدایش تعزیه در ایران و چگونگی کاربری تکیه‌ها و حسینیه‌ها در ایام سوگواری بررسی می‌شود.
خلاصه ماشینی:
اسناد زیادی درباره برگزاری رسمی مراسم تعزیه خوانی در دست نیست ولی به طور حتم ، پادشاهان صفوی برای پایداری بیشتر از احساسـاتی کـه مـردم بـه اهـل بیـت داشتند، بهره میگرفتند؛ زیرا مهم ترین عامل در ایدئولوژی سیاسی صفوی، حفـظ شـعایر دینی اثنا عشری بود و آن چه موجب استحکام پایه های مشروعیت ایشان میشد، پایبندی مردم به ائمه اطهار بود.
به نظر میرسد در زمان کریم خان زند، نمایش تعزیه و شـبیه خـوانی در همـه جـای ایران از جمله جزیره خارک تا شهر رشت رایج بوده است ؛ چـرا کـه اسـناد و روایـت هـای زیادی از برگزاری این مراسم در دوره زند موجود است .
این مطلب ، علاوه بر این که پاسخ گوی نظریه پردازانی است کـه دوره قاجـار را آغـاز پیدایش تعزیه میدانند، نشان دهنده این است که مراسـم سـوگواری امـام حسـین در مناطق شمالی ایران که از قرون اولیه اسلامی، شیعه نشین بوده اسـت بـا شـکوه برگـزار میشده است و معطوف به دوره زند و یا اواخر صفویان نبـوده اسـت و از قـرن هـا پـیش ، ایرانیان سنت آیینی سوگواری امام حسین را حفظ کرده بودند.
الف ) تکیه های ثابت تعزیه خوانی این گونه تکایا، به طور معمول مکان های محصوری هستند کـه اغلـب سـاده و دارای طرح و نقشه خاصی نیستند و فاقد تزئینات معماری هستند و بیشتر در مسیر گذرگاه هـای اصلی شهرها قرار دارند و به طور خاص برای برگزاری مراسم سوگواری ایام محرم ساخته شده اند.
(
, 
, 
)
