چکیده:
اصطلاح مهندسی معکوس به معنی تجزیه و تفکیک فرایند یا کالا به اجزای سازنده آن برای تشخیص نوع و اندازه ترکیبات آن میباشد. این دانش ممکن است برای تولید مجدد محصول به کار رفته و در نتیجه مباحثی را از نظر حقوق مالکیت فکری، حقوق اقتصادی و رقابت ایجاد نماید. مقاله حاضر، پس از پرداختن به مفهوم مهندسی معکوس و بیان معایب و مزایای آن، به اختصار جنبههای مختلف حقوقی این نوع از فناوری را مورد بررسی قرار میدهد. در این مقاله، از جمله به این موضوع مهم پرداخته میشود که با توجه به عدم عضویت کشورمان در نظام بینالمللی حمایت از حقوق مالکیت فکری، مهندسی معکوس نسبت به نرمافزارها و سختافزارهای خارجی میتواند ابزار مهم و کمهزینهای برای پیشرفت اقتصادی باشد. در عین حال، چون محصولات داخلی مورد حمایت قوانین و مقررات مختلف هستند، مهندسی معکوس نسبت به آنها با محدودیتهای جدی روبرو میباشد. هرچند که در رویه قضایی، گاه این نوع از مهندسی نسبت به محصول با «شبیهسازی محصول» اشتباه شده است، اما در هر حال میتوان قواعد حمایتی و معافیتی مرتبط را از مجموعه مقررات، رویه قضایی و عرف تجاری استنباط کرد.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به آنچه گفته شد، میتوان دریافت که مسأله اصلی آن است که آیا میتوان مهندسی معکوس را به طور کلی مجاز دانست یا اینکه باید حدودی برای جواز آن تعیین کرد؟ از سوی دیگر، آیا میتوان به اشخاص اجازه داد که در روابط قراردادی خود، در خصوص ممنوعیت مهندسی معکوس نسبت به محصول معین توافق کنند یا خیر؟ چنین مسایلی از جمله با فلسفه حقوق مالکیت فکری و وضع مقررات در این حوزه ارتباط مییابد.
البته این تردید ممکن است مطرح باشد که برای نمونه، آیا میتوان یک الگوی بازاریابی را که پس از مطالعات دانشگاهی و میدانی فراوان به ثمر نشسته، از طریق استقراء به دست آورد و اگر چنین عملی انجام شود، آیا صاحب ایده میتواند حمایت از آن را بر مبنای منع مهندسی معکوس مطالبه کند؟ Moohr, Geraldine Szott, "Federal Criminal Fraud and the Development of Intangible Property Rights in Information", University of Illinois Law Review, 2000, pp.
نرمافزارهای سازگار و چالشهای حقوقی ناشی از آن پرسشی که در اینجا میتوان طرح کرد این است که آیا پدید آوردن نرمافزارهای سازگار با سختافزارهای متعلق به دیگران، از نظر قانونی مجاز میباشد یا خیر؟ ماده 5 قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرمافزارهای رایانهای، در مقام بیان، پدیدآوردن نرمافزارهای سازگار با دیگر نرمافزارها را تنها تحت شرایطی اجازه میدهد و اشارهای به وضعیت حقوقی سازگار کردن نرمافزار از سوی یک شخص با سختافزار متعلق به دیگری ندارد."