چکیده:
وقف از موضوعات مهم احکام اجتماعی اسلام است که از جمله شرایط صحت آن (حسـب دیـدگاه مشـهور و رایـج )، مالیت شرعی داشتن ، عین بودن ، قابلیت قبض و اقباض و ابدی بودن شی ء موقوفه است ؛ بر این اساس در امکان وقـف حقوق معنوی اختلاف نظرهایی دیده میشود. در این تحقیق کتابخانه ای ، با گـردآوری و بررسـی نظـر محققـان ، ضـمن بازنگری در فرایند استنباط و استخراج شروط عقد وقف و بحث دربارة فلسفه وجودی و غایی شـروط مـورد مناقشـه ، صحت وقف حقوق معنوی اثبات شده است . بر این اساس که : اولا حق معنوی یک حق مشـروع بـا «مالیـت » عرفـی و شرعی است ؛ درثانی شرط عین به مفهوم داشتن «اصل » قابل بقا با انتفاع از آن و فلسفه ذکرش ، خـارج کـردن مصـادیق باطل وقف یعنی منافع و دیون از دایرة وقف است ؛ ثالثا شرط قبض ، ضمن نسبی بـودن شـکل و نحـوة آن بـه تناسـب اشیای مختلف ، به مفهوم استیلابخشی به موقوف علیه به منظور انتفاع از موقوفه خواهد بود و قبض فیزیکی و غیرفیزیکـی در آن موضوعیت ندارد؛ رابعا شرط تابید به مفهوم ابدی بودن نفس عقد وقف مادام الموقوف و عدم رجوع واقـف از آن است و دوام عرفی موقوفه به نحویکه با انتفاع از موقوفه ، اصل زائل نشود، کافی است .
Endowment is one of the important social commands in Islam، one of the terms of its accuracy is having religious rights، concrete objectivity، the capability of handing over and delivery and the eternal nature of the endowed object. On this basis، difference in views have been expressed on the possibility of endowing intellectual rights.
The present research is literature review and has been carried out by collecting and studying the views of researchers، while reviewing the process of deduction and extraction of the terms in endowment conclusion. The existing and ultimate philosophy of the terms subject of argument have proved the accuracy of endowing intellectual rights.
Basis:
First،intellectual right is an eligible rightwith religious and conventional ownership. Second،the condition of concrete objectivity means having a sustainable «principle»with the capability of being used and the philosophy underlying this mention is to take away the false attribution of endowment; that is benefits and liabilities،from endowment circle; third، the condition of handing over is the relativity of its and method proportion to different objects in terms of domination over the object of endowment for the purpose of benefitting from the endowed object and physical or non-physical delivery is not the issue in this.Fourth، the term of confirmation in the concept of eternality of the essence of endowment contract،remaining as endowment and no claim of the endower to the object of endowment and the conventional sustainability of the object of endowment as the essence is not vanished in the process of benefitting.
خلاصه ماشینی:
"بیشتر فقیهان متأخر و تمام بزرگان معاصر از این دسته اند مانند: سید کـاظم یـزدی (طباطبایی یزدی، ١٣٩٣: ٥٨٣)؛ شیخ انصاری (انصاری، ١٤٢٠، ج ٣: ٣٩٩)؛ خوانساری (نجفی خونسـاری، ١٣٧٣، ج ١: ١٤-١٥)؛ امام خمینی (امام خمینی، بی تا، ج ١: ٥٠-٥١) و صاحب مصباح الفقاهه (محقق خویی، بی تـا، ج ٢: ١٤٢)؛ عناوین الفقهیه (حسینی مراغی، ١٤١٧: ١٧٤)؛ نهایه المقال (مامقانی، ١٣٥٠: ٦)، مناهـل (طباطبـایی مجاهـد، بیتا: ٢٩٢-٢٩٣)) فقیه برجسته سید محمدکاظم یزدی در تقریر این مسئله میگوید: منحصر کردن عقـود مشـروع به عمان عقود معهود در زمان معصومین هرگز پذیرفتنی نیست و آزاد بودن قراردادهـا در اسـلام احتیـاج بـه دلیـل خاص هم ندارد، زیرا هر نوع معامله و قراردادی که جنبۀ عقلایی داشته باشد، صحیح است ، مگر قراردادهـایی کـه با دلیل خاص از این اصل عام خارج شده است و مقتضای ادلۀ عامه در عقود هم جز این نیست (طباطبایی یزدی، ١٣٩٣: ٥٨٣).
شرط تأبید نیز مانع صحت وقف حقوق معنوی نمیشود، به دلیـل آنکـه منظـور از تأبید، ابدی بودن نفس عقد وقف ، مادام الموقوف است و آنچه در مورد شیء موقوفه مطرح میشود، آن است که قابلیت بقای عرفی را همراه با انتفاع از آن داشته باشد و به ایـن معنـا که لازم نیست الیالابد قابلیت بقا داشته باشد، بلکه کافی است از نظر عرف وصف قابلیـت بقای ضمن انتفاع ، بر آن صدق کند که اگر بقای ابدی منظور باشد، شاید غالب وقـف هـای صورت گرفته در طول تاریخ باطل باشند، یعنی وقـف هـایی همچـون درخـت ، بـاغ ، منـزل مسکونی و امثال ذلک ."