چکیده:
در نهبندان: ساخت هجا، عناصر ساختواژی و نحوی عباسعلی آهنگر [1] محبوبه شاهسوار [2] تاریخ دریافت: 20/6/90 تاریخ پذیرش: 29/10/92 چکیده زبان بهعنوان پدیدهای اجتماعی همواره تحتتأثیر عوامل گوناگون دچار تغییراتی میشود که از مهمترین این عوامل میتوان به جنسیت، سن و تحصیلات بهعنوان متغیرهای اجتماعی اشاره کرد. با توجه به اهمیت این متغیرها در ایجاد گوناگونیهای زبانی، این مقاله به بررسی و تحلیل تأثیر متغیرهای اجتماعی ذکرشده بر میزان استفاده از برخی متغیرهای زبانی ساختهجایی، ساختواژی و نحوی فارسی معیار توسط گویشوران نهبندانی میپردازد. به منظور تحقق این هدف، با تعداد 24 گویشور مذکر و مؤنث باسواد و بیسواد در سه گروه نوجوان، جوان و مسن مصاحبه به عمل آمد و متغیرهای زبانی مورد نظر از گفتار آنها استخراج گردید. بررسی و تحلیل رابطه بین متغیرهای اجتماعی- زبانی در دادههای زبانی جمعآوریشده از گفتار این گویشوران نشان داده است با وجود این که تحصیلات عاملی مهم در ایجاد تمایز زبانی در بین گویشوران نهبندانی است، در برخی متغیرها باعث تمایز گفتار گویشوران باسواد و بیسواد نشده است. در گروه جوانان و افراد مسن، مشاهده گردید جنسیت در بیشتر متغیرها نقش تعیینکنندهای در تمایز گفتار زنان و مردان داشته است. افزایش سن در گروه جوانان و افراد مسن باسواد با افزایش استفاده از صورتهای معیار همراه است. بهعلاوه، نتایج پژوهش نشان داد که در بیشتر متغیرها، جنسیت در تمایز گفتار نوجوانان دختر و پسر نقشی ندارد. همچنین، مشاهده شد نوجوانان دارای والدین باسواد نسبت به نوجوانان دارای والدین بیسواد گفتارشان به فارسی معیار نزدیکتر است. واژههای کلیدی: جنسیت، سن، تحصیلات، متغیرهای ساخت هجایی، متغیرهای ساختواژی، متغیرهای نحوی، نهبندان. [1] دانشیار و عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه سیستان و بلوچستان ، ahangar@english.usb.ac.ir [2] کارشناس ارشد زبانشناسی همگانی دانشگاه سیستان و بلوچستان، shahsavar_ling@yahoo.com
خلاصه ماشینی:
3 Trudgil 4 Bradac 5 Holmses 6 Maclagan 7 Eckert 8 Intachakra 9 Blake & Josey 10 Pradilla Text [13] ed.
Garding 3 Cheshire 4 Kuha 5 Macaulay 6 Mendoza 7 Buchstaller 8 Rau & Chang 9 Kerswill ١٠ نهبندان ناحیه ای است کویری ، خشک و کم آب .
به منظور جمع آوری این داده ها، طی مصـاحبۀ ٣٣٧ دقیقـه ای ، گفتـار آزمـودنی هـا در گروه های سنی نوجوان ، جوان و مسن باسواد و بـی سـواد ضـبط گردیـد و بـه منظـور تکـرار متغیرها در گفتار تمامی گویشوران ، از آنها برحسب سن ، جنسیت و تحصیلات پرسش هـای مشابهی در مورد مراسـم هـای خـاص ماننـد اعیـاد، عـزاداری هـا، غـذاها، بـازی هـا، ازدواج ، خاطرات خوب و بد زندگی و...
بررسی جدول های (١) و (٢) نشان می دهد که در هر دو گروه جوانان و افـراد مسـن ، بـا افزایش تحصیلات میزان استفاده از ساخت هجای دارای خوشۀ همخـوانی بـه میـزان بـالایی کاهش یافته است و گفتار این گویشـوران بـه گونـۀ فارسـی معیـار نزدیـک تـر شـده اسـت .
در گروه نوجوانان ، پسران و دختران دارای والدین باسواد و بی سـواد، بـه جـز نوجوانـان دختر دارای والدین بی سواد، نسبت به گویشوران مسن هم گروه خود به میزان کمتری نشـانۀ نکره /i-/ را به /e-/ تبدیل نموده اند و گفتارشان به فارسی معیار نزدیک تـر اسـت .
متغیـر جنسیت نیز نقش بسزایی در تمایز گفتار گویشوران مرد و زن داشته است بـه طـوری کـه در هر دو گروه باسواد و بی سواد، زنان نسبت به مردان به میزان کمتری از متغیـر تبـدیل پیشـوند استمراری /-mi/ استفاده نموده و گفتارشان به گونۀ فارسی معیار نزدیک تر است .