چکیده:
این پژوهش با مقایسۀ ساختار گفتارهای مؤدبانۀ زبان ژاپنی و فارسی امروزی، به بررسی شباهتهای ساختاری این گفتارها در هر دو زبان میپردازد. بدین منظور نخست، بر دو شاخص «گفتار مؤدبانه در قالب واژگان» و «گفتار مؤدبانه در قالب جمله» تأمل خواهیم کرد، که در پژوهشهای جدید لحاظ شدهاند. سپس، با آوردن مثالهایی از دو زبان به مقایسۀ ساختار و ویژگیهای گفتارهای مؤدبانۀ آنها میپردازیم. افزون بر این، برای آشکارکردن شباهتهای زبانهای ژاپنی و فارسی در این زمینه و وجه تمایز آنها با زبانهایی که ساختاری متفاوت دارند، از مثالهای زبان انگلیسی نیز بهره بردهایم. در پایان، این نتیجه حاصل شد که در گفتارهای مؤدبانه در زبانهای ژاپنی و فارسی از دو شاخص «گفتار مؤدبانه در قالب واژگان» و «گفتار مؤدبانه در قالب جمله» بهطور سازمانیافته استفاده میشود. در مقایسه، گفتارهای مؤدبانه در زبان انگلیسی تنها دارای شاخص دوم است.
The present study is an attempt to find common structural characteristics of honorific expressions in Japanese and Persian. To achieve this purpose، first we will focus on two parameters: “honorific as vocabulary” and “honorific as sentence” in recent researches on honorific expressions in Japanese. Then، we will compare the structure and characteristic of honorific expressions in examples from both languages. In addition، in this research we benefited from the English examples to clarify structural similarities and differences that Persian and Japanese have with languages such as English. After the analysis of the findings، it was found that Japanese and Persian both use “honorific as vocabulary” and “honorific as sentence” parameters systematically. Also in both languages “honorific as vocabulary” are abundant. In contrast، honorific expressions in languages such as English only have the second parameter and “honorific as vocabulary” are very scarce.
خلاصه ماشینی:
به دلیلی پژوهش های ناکافی ، به ویژه در زبان فارسی از دیدگاه زبان شناسـی اجتمـاعی ، بـه ذکر مطالب فوق بسنده می کنیم و به این پرسش بازمی گردیم که اساساً میان ساختار گفتارهـای مؤدبانه در دو زبان ژاپنی و فارسی با تبار خانوادگی - زبانی ١٢ کاملاً متفاوت چه وجه اشـتراکی وجود دارد؟ بحث و بررسی برای نشان دادن وجه اشتراک میان ساختار گفتارهای مؤدبانۀ دو زبـان ژاپنـی و فارسـی ، ابتـدا می پردازیم به دیدگاه کاباتا (١٩٩٩) دربارۀ «گفتارهای مؤدبانه » که در کتابی به همین نام نگاشـته شده است .
در این پژوهش ، گفتار مؤدبانه «ارتباط کلامی واقعی » اسـت کـه بـه شـکل زیـر تعریف شده است (کاباتا، ١٩٩٩: ٣٩): «گفتار مؤدبانه مجموعه ای از گفتارهای رفتاری است که در آن گوینده یا نویسنده ، با داشتن ‘قصدی مشخص از بیان ’، با درک ‘جایگـاه خـود’، ‘جایگـاه مخاطب ’، ‘جایگاه شخص مورد بحث ’ و ‘ارتباط انسانی بین آن ها’، همچنین ‘مکـان و موقعیـت اظهار بیان ’، بعد از توجه به ‘شکل بیـان : صـوتی یـا نوشـتاری ’، بـه منظـور بـرآوردن ‘قـصدی مشخص از بیان ’ ‘موضوع بیان ’ و ‘محتوی بیان ’ را انتخاب می کند و با استفاده از ‘گفتار مؤدبانۀ ’ مناسب ، ‘ساختار گفته یا نوشتۀ ’ خود را شکل مـی دهـد و آن را ‘عملـی : صـوتی یـا نوشـتاری ’ می سازد.
/sumimasenga, mado o akete itadakemasu ka?/ (ببخشید، لطف می کنید پنجره را بازکنید؟) در مثال شمارۀ ١، دو مصدر فعل ژاپنی /gozaru/ و /itadaku/ جزء افعال خاص بیان کننـدۀ ادب یا به عبارتی «گفتار مؤدبانه در قالب واژگان » است و به منظور احترام به مخاطب اسـتفاده می شود.