چکیده:
هدف این مقاله بررسی تحول برخی مقولههای فعل در گذر از اوستا به زند است. نویسندگان زند، احتمالا، اغلبشان به زبان فارسی میانه سخن میگفتند، و به ترجمۀ متنهایی پرداختند که دوره، جغرافیا و ردۀ زبانشان با فارسی میانه، تفاوت داشت. اوستایی از گروه زبانهای شرقی دورۀ باستان، و در ردۀ تصریفی قرار دارد؛ اما فارسی میانه، از دستۀ زبانهای غربی دورۀ میانه، و ردۀ زبانیاش پیوندی-ترکیبی است. در این زندها به سبب تحولات زبانی، ترجمههای افعال، دگرگونیهای خاصی را نشان میدهد که بویژه در بخش صرف، برای توصیف درزمانی نظام فعلی از دورۀ باستان تا میانه، سخت سودمنداست. در این مقاله با بررسی بخشهایی از متن اوستایی یسن(ها27-19و ها72-63)، افعال توصیف گردیده، تحول آنها از نظر ماده، زمان، باب و وجه، در زند آن نوشتهها نشان داده میشود.
خلاصه ماشینی:
"در این پژوهش، با هدف بررسی سیر تحول افعال اوستایی در متون زند، مطالعهای ردهشناختی روی میدهد، و تا حدی مشخص میشود که در ترجمۀ متنی از زبانهای تصریفی ایرانی باستان از شاخۀ شرقی به یکی از زبانهای ایرانی میانۀ غربی از ردۀ پیوندی-ترکیبی، در ساخت فعل چقدر تغییر رخ داده است.
این مطالعه با تمرکز به بخشی محدود، و یک نتیجهگیری نسبی، با هدفی در زمانی و ردهشناختی صورت میگیرد و نشان میدهد که بسیاری از این تحولات در درجۀ نخست نتیجۀ ردۀ زبانی دگرگون شده(از تصریفی به پیوندی-ترکیبی) است و دیگر آن که گاه اختلاف در برگردان افعال با متن اوستایی، به سبب غلبۀ ماهیت تفسیری این متون بر ترجمه بودنشان است؛ به دیگر بیان، ناآگاهی نویسندگان زند از معانی دقیق کلمات اوستایی، چنان که برخی معتقدند (نک.
دلیل ما آن است که هیچ اثری از ریشۀ ah√ در صرف ماضی متون پهلوی برجای نمانده، و مترجم زند تنها زمانی میتوانسته فعل ās را دقیقا būd (ماضی سوم شخص مفرد) ترجمه کند، که از ظرایف و دقایق دستور زبان اوستایی و تحولات آن تا دورۀ میانه آگاهی داشته باشد.
همچنین در تحلیل و بررسی همۀ متون زند، برای پژوهشهای پسین این پیشنهاد عنوان میگردد که پس از بررسی همۀ متون زند آشکار شود، که آیا بخشهایی از این متن بیشتر وفادار به متن اوستایی بوده اند و دیگر بخشها نه؟ آیا در متون زند آثار ساخت زبان اوستایی(مانند نفوذ احتمالی ساخت اطنابی اوستایی در فعلهای ماضی اخباری لازم در زند) بیشتر از دیگر بخشهای آثار فارسی میانه(زردشتی، مانوی و زبوری) مشاهده میشود یا خیر؟ متون زند، تا چه اندازه به حفظ واژههای اوستایی یا زایایی واژهسازی با ساخت فعل جعلی (در پیکرۀ زبانی پهلوی) کمک کرد؟ منابع آموزگار، ژ و تفضلی."