چکیده:
بسیاری از آثار موجود دربارۀ ترکی آذری، ساخت هجای این زبان را به بصورت (C)V(C(C)) در نظر گرفتهاند. در نوشتۀ حاضر نگارندگان با استفاده از دادهها و شواهد استدلال میکنند که ساخت هجای ترکی برخلاف تصور عموم پژوهشگران، بهصورت (C)V(C) است. در واقع کنستویچ (1994: 254) نیز با اشاره به موارد مشابه بیان میکند که فهرست هجایی بسیاری از زبانها مانند یاولمانی، سومالی و تانگاله فقط محدود به {V, CV, VC, CVC} میشود. وی سپس میافزاید پیامدهای مهم این محدودیت این است که هیچ واژهای نمیتواند با خوشۀ همخوانی شروع و یا ختم شود. در زبانهای مذکور، رشتههای #CC، CCC و CC# عموما فرآیندهای درج یا سادهسازی خوشه را موجب میشوند. تراسک (1996: 346) در تعریف ساخت هجا میگوید: «ساخت هجا الزامات و محدودیتهایی است که اشکال ممکن هجا را تعیین میکند». این الزامات و محدودیتها در ترکی آذری، در گذشته از طریق فرآیندهای حذف و درج صورت میپذیرفت ولی امروزه با از بین رفتن زایایی آن فرآیندها، محدودیتهای مذکور تنها از طریق یک فرآیند درج واکه در پایان خوشۀ همخوانی تحقق مییابند تا بدین ترتیب، همخوان اول خوشه، نقش پایانۀ هجای قبلی و همخوان دوم خوشه، نقش آغازۀ هجای ایجادشده را ایفا کند؛ به عبارت دیگر، نظام آوایی ترکی آذری اجازه نمیدهد که در پایانۀ هجا بیش از یک همخوان وجود داشته باشد. همانطور که انتظار میرود، در مورد وامواژهها نیز همین اتفاق میافتد؛ یعنی در روند ورود وامواژه به زبان ترکی آذری، در کنار تغییرات دیگر، خوشۀ همخوانی پایانی در این واژهها از طریق فرآیند درج از بین میرود. این مسئله خود شاهدی برونپیکرهای است بر وجود و زایایی فرایند مذکور. میتوان گفت نکتهای که بسیاری از پژوهشگران ترکی آذری بدان توجه نکردهاند وجود همین قاعدۀ درج است که تمام خوشههای همخوانی موجود در ترکی آذری را از بین میبرد.
خلاصه ماشینی:
"بحث وجود یا عدم وجود آغازه اجباری در ترکی آذری از حوصله این مقاله خارج است اما بهرحال ضیامجیدی (همان) نیز در مورد خوشه همخوانی مانند دیگر پژوهشگران عمل میکند.
اولین قاعده غیرزایا، حذف همخوان 'رسا' 2 میباشد که بدین شکل صورتبندی میشود: / قاعده1- حذف همخوان رسا دادههایی که قاعده (1) بر آنها اعمال شده است از این قرارند: _____σ _____V _____σ _____V کلاه مرند محکم سهند چرک ( ( روستا ببند خورش ( شرط کمربند ( شوخی سرهنگ ( حرص بانک ( درس قرض ( ترش خرج ( دوچرخه ( ( کرد بکوب ( ( زنگ ( نهر رنگ ( مردم شمشیر ( دستگیره فارس بترس فرش زیر ترک mental lexicon sonorant دادههای 1- حذف همخوان رسا نکتهای که در مورد تمام دادههای فوق باید مورد توجه قرار بگیرد این است که خوشههای همخوانی اگر واکهای بعدشان بیاید دیگر حذف نمیشوند.
تنها فرآیند زایایی که خوشه همخوانی در ترکی آذری را از بین میبرد، نوعی درج میباشد که در آثار پیشین به هیچ وجه مورد توجه قرار نگرفته است و در واقع بخاطر عدم توجه به این نوع درج است که ساخت هجای ترکی آذری در اغلب آثار پیشین بصورت (C)V(C(C)) در نظر گرفته شده است."