چکیده:
عقل و وحی به عنوان دو عنصر در نظام معرفتی انسان، نقش بسزایی را در اندیشه غزالی ایفا میکنند. غزالی شناخت موضوعات و مسائل دینی و کلامی را بوسیله عقل و شرع(وحی) توجیه میکند. برطبق اندیشه کلامی غزالی، برخی از عقاید دینی و شرعی نیازمند تأیید عقلی است. غزالی از متفکران اشعری است که به عنوان یک متکلم، سعی در آشتی بین امور عقلی و نقلی داشته است. نگاه غزالی به عقل در کنار محدودیتهایی که برای آن قائل است، تا حدودی مثبت ارزیابی میشود. اما نگاه او به امور نقلی و وحیانی باعث شده که وی قالب بندی اندیشه خود را بر اساس مبانی دینی یعنی قرآن و روایات شکل دهد. این متفکر دست عقل را در رساندن انسان به سعادت حقیقی کوتاه میداند، و مقام عقل را در مقابل کشف و شهود تنزل میبخشد، از طرفی دیگر احکام عالم ملکوت و آسمان و زمین را مربوط به مرتبه وحی میداند چرا که وحی را نفسی که ذات آن کمال یافته است دریافت می کند و الهام را بخشی از آن به شمار آورد. حجیت و اعتبار عقل و شرع(وحی) نزد غزالی با توجه به آرای او در این باره اهمیت خاصی دارد. او بین عقل و وحی رابطه و پیوند عمیقی قائل است. بنابراین عقل و عقلانیت را بهترین پشتیبان شریعت به حساب میآرود.
Reason and revelation، for Ghazzali، as two factors play a significant role in human’s epistemic system. He justifies recognizing religious and theological issues by reason and revelation. According to Ghazzali’s theological thought، some of religious beliefs need to rational confirmation. Ghazzali is of Ash’ari thinkers that as a theologian، tries to make agreement between rational and transmitted affaires. His approach to reason، meantime considering its restrictions، is mostly positive. His thinking of transmitted and revealed teachings، but، is caused to form his thought based on religious principles like the Quran and Hadith. He believes that reason can’t take human’s happiness، and descends the position of reason for discovering and intuition. Therefore، Ghazzali thinks that issues concerning spiritual universe، heaven and the earth are related to revelation، since he believes that only who can receive revelation that his soul will be perfected and inspiration in its lower part.
Legitimacy and credibility of reason and revelation has more important place. He makes a deep link between reason and revelation. So، reason and revelation is considered as the best supporter of religion.
خلاصه ماشینی:
"مسائلی که هم با عقل و هم با شرع قابل شناخت هستند عبارت است از هر آن موضوعی که در دسترس عقل است و در رتبه از اثبات کلام الله متاخر است، مانند مسئله رویت و یگانگی خداوند در آفریدن مخلوقات، سپس هر آنچه که از طریق سمع بیان شده مورد بحث قرار میگیرد، اگر عقل آن را جایز دانست تصدیق آن قطعی و واجب است و این در صورتی است که ادله نقلی در متن و سند قطعی باشد و هیچ احتمالی به آن راه نداشته باشد و اگر در محل ظن باشد ظنا واجب التصدیق است (غزالی، 1386: 178).
بر طبق اندیشه کلامی غزالی، وی برخی از عقاید دینی و شرعی را نیازمند تأیید عقلی میداند، غزالی در باب اهمیت بخشیدن به امورعقلی معتقد است که حقیقت برای شخصی که صرفا به تقلید روایات (امور نقلی) اکتفا کرده، و راههای تفکر و استدلال را منکر میشود آشکار نمیشود.
ازجمله این اندیشمند در رساله اللدنیه به تعریف خود از وحی و الهام اشاره میکند، وی معتقد است که، علم و معرفت انسان از دو طریق حاصل میشود: تعلیم انسانی و ربانی، این متفکر تعلیم ربانی یا علوم کشفی را بر دو وجه وحی و الهام، تقسیم میکند، سپس دراین باره چنین بیان میکند: اول، القای وحی که عبارت از نفسی است که ذات آن کمال یافته، و پلیدی طبیعت از آن دور شده است."