چکیده:
زن و مرد از نظر تکوینی دارای وجوه تشابه و تمایزند، زنان از نظر احساسات و مردان از نظر تعقل و توان جسمی قوی هستند. احکام متفاوت اجتماعی زن و مرد در اسلام، ریشه در این تفاوت دارد. سید محمدحسین طباطبایی و محمد رشیدرضا در تفاسیر خود، راز تفاوت این احکام را در تفاوت مسئولیت های هر یک در اجتماع می دانند. اختلاف نظر دو مفسر در این است که رشیدرضا دایره قیومیت در آیه «الرجال قوامون علی النساء» را شامل تمام اوامر و نواهی شوهر می داند و طباطبایی آن را در حیطه خانواده و مسائل کلان جامعه می نگرد، در عین حال که در محیط خانواده، قائل به انحصار آن در استمتاع و حفظ عفت و اموال شوهر است؛ به نظر می رسد از سویی با توجه به عدم ولایت مطلق مرد بر زن، اوامر و نواهی شوهر را مشمول دایره قیومیت دانستن و از سوی دیگر با عنایت به صدر و ذیل و قرائن داخلی و خارجی آیه، فراتر دانستن قیومیت از امور خانوادگی، محل تامل است.
خلاصه ماشینی:
راز تفاوت زن و مرد در قوه تعقل از ديدگاه صاحب الميزان و المنار صاحب المنار در اين زمينه تأکيد مي‌ورزد که اولاً لازمه مديريت ـ چه در سطح کلان جامعه و چه در محيط خانه ـ برخورداري از شرايط متناسب با آن مسئوليت است و دوم اينکه: اداره جامعه بيشتر به قوه تعقل نياز دارد تا به عواطف و احساسات لطيف.
3. چرا خداوند قيوميت و سرپرستي زنان را برعهده مردان قرار داده است؟ اينک پس از بيان معناي قيوميت و اينکه تفاوت بين زن و مرد براي بقا و اداره امور زندگي ضرورتي اجتناب‌ناپذير است، اين سؤال مطرح مي‌شود که با توجه به وجود اختلاف سليقه‌ها و تزاحمي که به‌طور قهري و طبيعي بين انسان‌ها و به‌ويژه در نظام کوچک خانواده پيش مي‌آيد، چه کسي بايد مديريت را برعهده گيرد: مرد يا زن؟ در اين خصوص صاحب المنار به نکته مهمي اشاره مي‌کند: نبايد از نظر دور داشت که زندگي زناشويي بايد براساس مهر و محبت و تفاهم باشد و از سوي ديگر همه افراد به‌نوعي از اين رحمت کامل خداوندي بهره‌مندند و مرد و زن وظيفه دارند که اين محبت و روابط عاطفي را حفظ کنند، اما گاهي اختلاف سليقه‌ها يا برخي ملاحظه‌ها موجب اختلاف مي‌شود.
(همو: 5 / 56) صاحب الميزان نيز که قيوميت در آيه شريفه را فراتر از قيوميت مرد بر همسر مي‌داند و قلمرو آن را به امور عمومي جامعه همچون حکومت، قضاوت و جهاد گسترش مي‌دهد، معتقد است: اگر اسلام اين مسئوليت را برعهده مردان گذاشته و حق قيوميت در خانواده و حق حاکميت، قضاوت و جهاد را به مردان داده است، درعين‌حال در مورد زنان، اين محروميت را با مزيتي برابر آن جبران كرده است.
(
, 
, 
)
