چکیده:
محدودیت توالی رسایی (SON-SEQ) یک محدودیت نشانداری (markedness) است. این محدودیت تضمین میکند که آغازه مرکب افزایش رسایی دارد و پایانه مرکب دچار افت رسایی میشود. از جمله راهکارهای دستگاه واجی زبان کردی کلهری برای جلوگیری از نقض محدودیت توالی رسایی در خوشه های همخوانی (consonant cluster)، بهره گیری از فرایند افزایش واکه ای و فرایند قلب (metathesis) است. در فرایند افزایش در این گویش از واکه پیشین نیم باز گسترده /E/ استفاده می شود. افزودن این واکه ناقض محدودیت عدم افزایش [DEP] است، اما استدلال خواهد شد که تخلف از این محدودیت به نفع محدودیت رتبه بالای دیگر کاری توجیه پذیر است. همچنین، در این مقاله نشان داده می شود که با وجود اینکه فرایند قلب ناقض محدودیت توالی خطی [LINEARITY] است، اما از آنجا که گاه گویشور به محدودیت رعایت توالی رسایی [SON-SEQ] در گویش مورد مطالعه جایگاهی بالاتری از محدودیت رعایت توالی خطی را اختصاص می دهد، تخطی از آن به سود رعایت محدودیت با مرتبه بالاتر یک تخطی مهلک محسوب نمی شود.
خلاصه ماشینی:
"گویشور زبان به دنبال حل این مشکل فرایند قلب را بهینه تر از سایر فرایندها میداند: جدول 2 معنا CODA فرایند قلب CODA میکس -Vsk miks ⇾ misk -Vks عکس -Vsk (aks ⇾ (ask -Vks تاکسی -Vsk ta:ksi ⇾ taski -Vks بکس -Vsk boks ⇾ besk -Vks ثابت -Vsk fiks ⇾ fisk -Vks ویکس -Vsk viks ⇾ wisk -Vks فلاکس -Vsk fla:ks ⇾ fla:sk -Vks پیش از این گفته شد که سایشیها رساتر از اصوات انسدادی هستند، پس توالی/ks/ در پایانهی هجا دارای افزایش رسایی خواهد بود و این خلاف محدودیت توالی رسایی [SON-SEQ] است.
ser -Vsr همانطور که در جدول فوق مشخص است، برای توالیهای قید شده در سمت چپ جدول، گویشور در جهت پرهیز از نقض محدودیت توالی رسایی [SON-SEQ] در پایانة هجا از فرایند افزایش واکهای استفاده کرده است.
هرچند در زبان کردی کلهری تمایل بر آن است که محدودیت رعایت توالی رسایی رتبة بالایی به خود اختصاص دهد، اما استفاده از این فرایند همانند فرایند قلب به اختیار گویشور در انتخاب رتبهبندی محدودیتها بستگی دارد.
بنابراین، شیوة چینش محدودیتها در هنگام اعمال فرایند قلب در این گویش به شکل زیر خواهد بود: SON-SEQ>> MAX>> DEP>>LIN >> COMPLEX(CODA) از آنجا که میزان رعایت محدودیت توالی رسایی در این گویش از بسامد بسیار بالایی برخوردار است، احتمال اعمال فرایند قلب بر سر واژگان بومی نمیتواند بالا باشد.
بدین ترتیب، شیوة مرتبهبندی گویش کلهری از محدودیتها در هنگام استفاده از فرایند افزایش واکهای به قرار زیر نمایش داده شد: LIN>> SON-SEQ>> MAX>> DEP >> COMPLEX(CODA) منابع احمدخانی، محمدرضا (1389)، بررسی قلب واجی در زبان فارسی: همزمانی، در زمانی، نظریه بهینگی، مجلة پژوهش زبانهای خارجی، شماره 56."