چکیده:
در این تحقیق، وقوع انضمام در افعال بر حسب نوع عمل مورد بررسی قرار گرفته است تا مشخص شود که ارتباط فرایند انضمام با طبقات نمودی فعل چگونه است. بدین منظور، تعدادی از افعال متعدی متعلق به چهار طبقه ایستا، کنشی، پایا و لحظه ای از متون نوشتاری و گفتاری انتخاب شده و انضمام پذیری آن ها با معیارهایی چون معیار معنایی، جانشینی، مصدرسازی، شم زبانی، مبتداسازی، قلب نحوی و افزودن قید، مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که فرایند انضمام با نوع عمل فعل در ارتباط است و بسامد وقوع آن در طبقات نمودی مختلف، متفاوت است؛ بدین معنی که افعال ایستا و پایا شرایط حضور در این فرایند را ندارند، افعال لحظه ای استعداد انضمام پذیری پایینی دارند. انضمام مفعول عمدتا در افعال کنشی رخ می دهد، زیرا افعال کنشی تاثیر بیشتری برمفعول دارند و بر اساس اصل تصویر گونگی فاصله زبانی آن ها کاهش می یابد. در افعال انضمامی، از آنجا که ترکیب اسم و فعل دلالت بر مفهوم واحدی دارد، براساس تصویر گونگی تمایل بر این است که از نظر ساختاری نیز به صورت واحدی بیان شوند.
خلاصه ماشینی:
"شقاقی (1386) جایگاه انضمام در زبان فارسی را حوزة صرف میداند و تصریح میکند با توجه به اینکه در رویکرد نحوی تنها انضمام حاصل از حرکت مفعول صریح پذیرفته شده است (به دلیل حاکمیت فعل بر رد مفعول صریح)، انضمام عناصر دیگری چون ابزار، مکان و وسیله را نمیتوان با این رویکرد توجیه کرد.
مثلا "غذا خوردن و درس خواندن" توالی یک اسم جنس و یک فعل را نشان میدهند که از ترکیب آنها مفهوم فعالیتی یکپارچه برداشت میشود و با اطمینان میتوان گفت که این توالیها انضمامی هستند، اما "پیتزاخوردن و مجله خواندن" تنها توالیهایی از فعل و موجودیتی که فعل در ارتباط با آنها انجام شده را نشان میدهند و نمیتوان آنها را توالیهایی انضمامی تلقی کرد.
معیار معنایی چنانچه حاصل انضمام بتواند برای ارجاع به یک فعالیت نهادینه شده که بسامد بالایی دارد به کار رود و یا ناظر بر فعالیتی باشد که به صورت عادتمند رخ میدهد و در آن وضعیت ارجاعی موضوع، فاقد اهمیت باشد، میتوان گفت آن ساخت انضمامی است (میتون،856:1984).
بنابراین، میتوان گفت از آنجا که فعل انضمامی یک سازة همبسته و واحد است، نمیتوان تنها جزء اسمی یا فعلی آن را قلب کرد بلکه کل سازه دچار قلب میشود در حالی که در افعال غیرانضمامی، امکان قلب سازهها به صورت منفرد وجود دارد.
همچنین، این تحقیق نشان میدهد که فرایند انضمام با طبقات فعلی در رابطه است و با وجودی که برای وقوع آن بحث ظرفیت و تعدی مطرح است، تمام افعال متعدی قادر به منضم کردن مفعول خود نیستند."