چکیده:
این مقاله ، پژوهشی بینارشته ای در قلمرو ادبیات تطبیقی است که با رویکرد امریکایی ادبیات تطبیقی و نظریة هنری رماک و بر اساس نقد تخیلی گاستون باشلار، رابطة تصویر و متن در خاوراننامه را تحلیل می کند. گاستون باشلار شناخت تخیل شاعر و هنرمند را از ورای تحلیل تصاویر ادبی یا هنری مبنای اندیشة خود قرار می دهد. او در تصاویر مورد مطالعة خود عناصر چهارگانة آب و باد و آتش و خاک را ــ که از دیرباز در تمدن کهن شرق نیز مطرح بوده اند ــ به عنوان قالبی برای سنجش عناصر موثر در تخیل نویسنده در نظر می گیرد و از کهن الگوهای اسطوره ای و تحلیل تخیل هنرآفرین ، بر اساس جلوة مادی عناصر چهارگانه ، استفاده می کند. هدف نقد بر محور تخیل تولیدی (عناصر اربعه ) و تخیل مادی (استعارات و تشبیهات ) از دیدگاه باشلار و تطابق آن با نگاره های خاوراننامه است . داستان های خاوراننامه حول پهلوانی ها و رشادت های حضرت علی (ع ) و اصحاب ایشان در برابر دشمنان و کفار بوده ، شامل داستان هایی حماسی و اسطوره ای و افسانه ای است که مایة اصلی آنها حوادث تاریخی ای است که با حوادث خیالی به آنها شاخ و برگ داده اند. پس از بررسی و تطبیق شماری از نگاره ها با اشعار این نتیجه حاصل شد که تخیل تولیدی و همچنین تخیل مادی از دیدگاه باشلار، یکی از ابزارهای هنرمند برای تصویرگری این منظومه بوده است
خلاصه ماشینی:
تطبیق عنصر خیال ، در متن و نگاره های خاوراننامه ، * با رویکرد نقد تخیلی گاستون باشلار اعظم حاج حسنی ، ١ کارشناس ارشد پژوهش هنر ـ دانشگاه مازندران فتانه محمودی ، ٢ استادیار دانشکدة هنر و معماری ـ دانشگاه مازندران چکیده این مقاله ، پژوهشی بینارشته ای در قلمرو ادبیات تطبیقی است که با رویکرد امریکایی ادبیات تطبیقی و نظریة هنری رماک و بر اساس نقد تخیلی گاستون باشلار، رابطة تصویر و متن در خاوراننامه را تحلیل می کند.
ادبیات تطبیقی ، خاوراننامه ، نقد تخیلی باشلار، عناصر اربعه ، صور خیال ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * این مقاله برگرفته از پایان نامة کارشناسی ارشد نگارندة اول تحت عنوان «نقد تخیلی تصویرگری نگاره های خاوراننامه با دیدگاه گاستون باشلار» است که در دانشکدة هنر و معماری دانشگاه مازندران به راهنمایی نگارندة دوم به انجام رسیده است .
روش نقد تخیلی باشلار در نگاره های خاوراننامه ــ که هدف این پژوهش است ــ به تحلیل شکل های تخیل ، مانند تصاویر مربوط به ماده و نیز تصاویر تداعی شدة عناصر چهارگانه می پردازد.
انوشیروانی (١٣٨٩) در مقاله ای با عنوان «ضرورت ادبیات تطبیقی در ایران » ابتدا تاریخچة رشد و تحول این دانش را در جهان بررسی و سپس به مکتب های عمدة آن ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 Gaston Bachelard اشاره کرده است .
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 Mary Gaither همچنین یکی از مفاهیم بنیادین در خیال پردازی های باشلار و فلسفة او تناقض های دلبخواهانه ای است که او میان مرگ و زندگی ، آب و خاک ، باد و آتش ، تخیل و تعقل و دیالکتیک لاهوت و ناسوت ایجاد می کند.