چکیده:
گواهینامههای حج اسنادی بودهاند که در گذشته با هدف تصدیق و گواهی حجگزاری و ادای مناسک مختلف آن، برای برخی اشخاص صادر میشدهاند. این گواهینامهها معمولا به شکل طومارهایی حاوی نقاشیها و نگارههایی از مساجد و اماکن مقدس حرمین شریفین بودهاند که نمونههای کهنی از آنها باقی مانده است. از مشهورترین و جالبترین این طومارها، نمونه موجود در موزه بریتانیا از سده نهم هجری است که با کتیبهها و نقاشیهای زیبایی تزیین یافته است. در این نوشتار به معرفی و توصیف دقیق طومار و کتیبهها و نقاشیهای بهکار رفته در آن پرداخته شده است. بر اساس این بررسی میتوان گفت که طومار مورد نظر، سند تاریخی مهمی است که در آن، اماکن مقدس مرتبط با حج و حرمین شریفین، گاه با واقعگرایی نسبی، و گاه به صورت نمادین، نمایش داده شده است.
خلاصه ماشینی:
بدين ترتيب که حروف «الف» و «لام» در آية فوق، به سمت بالا کشيده شده و سه نوار دو شاخه را به وجود آورده است که از پايين به بالا، عرض آنها افزايش مييابد و هر دو شاخه از هر نوار، يکديگر را در ميان قطع ميکنند و شکل ضربدري به وجود ميآورند.
در بالاي نوار مياني امتداد يافته از «الف و لام» کتيبة بزرگتر، يک دايرة طلايي رنگ ناقص که بيشتر به يک هلال قطور شبيه است، رسم شده و به عنوان کوه عرفات معرفي گرديده است.
بالاي اين دايره يک طرح محرابي شکل طلايي رنگ وجود دارد که ظاهراً به عنوان گنبد «آدم» معرفي شده و هر يک از طرفين آن، دو علم سياه رنگ به چشم ميخورد.
در زمينة طلايي رنگ طرفين طاق، عبارت (وَ يُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَ يَهْدِيَكَ صِراطاً مُسْتَقِيماً) ، «نيمة دوم از آية دوم سورة فتح، که نيمة اول آن درون دايرة موجود در بخش حاوي شکل «صفا» در همين طومار ثبت شده)، به خط ثلث نوشته شده است.
) مسجدالنبي در قالب يک کادر مستطيل در راستاي طول طومار تصويرپردازي شده است که در هر طرف اين کادر، دو نوار سياه رنگ به چشم ميخورد.
آخرين شکل طومار، به تصوير يا در واقع تمثالِ صندل رسول الله9 يا اصطلاحاً «نعلين» آن حضرت اختصاص دارد که درون يک کادر مستطيل در راستاي عرض طومار رسم شده است.
در چهار گوشة کادر مستطيل، حاوي تصوير صندل پيامبر9 نيز، چهار دايرة طلايي رنگ وجود دارد که درون هر يک، نام يکي از خلفاي راشدين ثبت شده است.