چکیده:
چکیده تفسیر المیزان اثر علامه طباطبائی یکی از تفاسیر جامع شیعه در دوران معاصر میباشد. با توجه به معاصر بودن این تفسیر، مسأله این است که آیا ایشان به علوم نوین از جمله علم جغرافیا در تفسیر آیات توجه کردهاند یا خیر؟ از آنجا که خداوند در بسیاری از آیات قرآن از پدیدههای طبیعی مثل زمین، آسمان، باد، باران، ابر و ... نام برده، فهم پارهای از این آیات نیازمند دانستن علم جغرافیا میباشد. علامه طباطبائی در موارد متعددی از این دانش ذیل برخی آیات برای روشن شدن معنای آیات کمک گرفته است و در تفسیر آیات بیشماری از قرآن کریم، از علم جغرافیا مدد جسته است. ایشان گاه در شاخة جغرافیای طبیعی (مباحثی چون؛ قبلهیابی، شب و روز، زمینشناسی و ...) و گاه در شاخة جغرافیای تاریخی (ذوالقرنین، سرزمین مقدس، ویژگی سرزمین قوم عاد، وضعیت جغرافیایی غار اصحاب کهف) وارد این حوزة علمی شده است.
خلاصه ماشینی:
از طـرف دیگـر، علامه قول دوم را حمل آیه بر حرکت انتقالی زمین ذکر میکند، اما میگوید: «این معنا از نظر آیـه ـ فی نفسها ـ معنای خوبی است ، جز اینکه دو تا اشکال متوجه آن میشود، اول اینکـه بنـا بـر ایـن معنا، آیۀ شریفه از ماقبل و مابعد خـود بریـده و غیرمربـوط مـیشـود، چـون هـم ماقبـل آن و هـم مابعدش راجع به قیامت بود، دوم اینکه با این بریدگی، اتصال جملـۀ «إنـه خبیـر بمـا تفعلـون » بـه ماقبل خود نیز به هم میخورد» (طباطبائی، ١٤١٧ق .
٢ـ٢) هماهنگی مطالب علمی با معنای لغوی کلمات قرآن علامه ذیل آیۀ ﴿والشمس تجری لمستقر لها ذلـک تقـدیر العزیـز العلـیم ﴾ (یـس / ٣٨) می گوید: «اینکه برخی جریان خورشید را بر حرکـت وضـعی خورشـید بـه دور مرکـز خـود حمـل کرده اند، درست نیست ، چون خلاف ظاهر جریان است ؛ زیرا «جریان » دلالت بر انتقال از مکـانی بـه مکانی دیگر دارد» (طباطبائی، ١٤١٧ق .
٤ـ٢) هماهنگی مطالب علمی با معنای کنایی یا صریح آیه علامه ، ذیل آیه ﴿وکأین من آیۀ فی السماوات والأرض یمرون علیها وهم عنها معرضون ﴾ (یوسف / ١٠٥) مینویسد: «اگر عبارت «یمرون علیها» را حمل بر تصریح (و مرور معمولی) کنیم ، نه کنایه از دیدن و اعراض کردن ، در این صورت ، جملۀ مذکور از ادلۀ فرضیۀ هیأت جدید خواهـد شـد که میگوید: زمین دارای حرکت وضعی و انتقالی است » (طباطبائی، ١٤١٧ق .